Anasayfa / BAĞIMSIZ DENETİM / VAKIF DENETİMİ YAPMAYA YETKİLİLER KİMLERDİR? Abdullah ÇAVUŞ/ Bağımsız Denetçi (16.07.2021)

VAKIF DENETİMİ YAPMAYA YETKİLİLER KİMLERDİR? Abdullah ÇAVUŞ/ Bağımsız Denetçi (16.07.2021)

VAKIF DENETİMİ YAPMAYA YETKİLİLER KİMLERDİR?

Abdullah ÇAVUŞ/ Bağımsız Denetçi (16.07.2021)

Ülkemizde 5737 sayılı Vakıflar Kanunu kapsamında faaliyet göstermekte olan Vakıfların varsa kendi denetim birimleri vasıtasıyla iç denetimi ya da Bağımsız Denetim Kuruluşları vasıtasıyla iç denetimlerine ilişkin vakıflar kanunu ve vakıflar yönetmeliğinde yer alan hükümler ve değerlendirmelerimiz iş bu yazımızın konusunu oluşturmaktadır.

Bununla birlikte iş bu yazımız kamu adına vakıflar ile ilgili her zaman kamu denetimi yapma yetkisi bulunan vakıflar genel müdürlüğünün denetim yetkisi ile ilgili değildir.  Vakıflar ile ilgili kamu denetimi konusu başka bir yazımızın konusunu oluşturacaktır.

Yapılan düzenlemelerden hareketle vakıfların özel denetimleri konusunu 3 ayrı döneme ayırmak gerekmektedir.

1- 2008 yılında çıkarılan 5737 sayılı yeni vakıflar kanunu ve bu kanunun uygulamasına ilişkin Vakıf Yönetmeliği sonrası günümüze kadar olan dönem

2- 21.01.1998 tarih ve 23237 sayılı resmi gazetede yayımlanan tebliğ ile yapılan düzenlemeler

3-  Yukardaki tebliğde değişiklik yapan 27 Mart 1998 Tarihli ve 23299 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan tebliğ ile yapılan ve 2008 yılına kadar yürürlükte olan düzenlemeler

Konuyu yönetmeliklerden başlayarak açıklamaya çalışacağız.

1- TEBLİĞLER İLE YAPILAN DÜZENLEMELER DÖNEMİ:

Vakıflar 2008 yılı öncesi Vakıflar Genel Müdürlüğünün yanı sıra; büyüklük durumuna göre SMMM, YMM ve bağımsız denetim kuruluşlarının denetimine tabi idi.

a- 21.01.1998 Tarih Ve 23237 Sayılı Resmi Gazetede Yayımlanan Tebliğ İle Yapılan Düzenlemeler:

İlk tebliğin 2. Maddesinin 4. fıkrasında vakıfların denetimi ile ilgili yapılan düzenleme aynen aşağıdaki gibidir.

“Bilanço esasına göre defter tutan ve malvarlığına ilave edilen gelirleri dahil gayrısafi geliri 100 milyar TL ile 500 milyar TL arasında olan vakıflar, bilanço ve gelir-gider tablolarını yeminli mali müşavirlere, 500 milyar ve üzerinde olan ve halka açık , borsaya kota edilmiş hisse senetlerine sahip olan vakıflar sermaye piyasası kurulunun kabul ettiği bağımsız denetim kuruluşlarına diğer vakıflar ise, hesap hülasalarını serbest muhasebeci mali müşavirlere tasdik ettirirler. Ancak Vakıflar Genel Müdürlüğünün denetim hakkı mahfuzdur. Defter tutulması ile bilanço, gelir -gider cetveli ve hesap hülasası tasdikine ilişkin limitler her yıl Maliye Bakanlığınca o yıl için tespit ve ilan olunan yeniden değerleme oranının yarısı kadar artırılır.”

Tebliğ ile yapılan düzenleme ile;

1- Gayrisafi Geliri 100 Milyar TL altında olan vakıfların denetimleri  SMMM ler tarafından

2- Gayrisafi Geliri 100 Milyar TL ile 500 Milyar TL arasında olan vakıfların denetimleri YMM ler tarafından

3- Gayrisafi Gelirleri 500 milyarın üzerinde olan vakıfların denetimleri Bağımsız Denetim Kuruluşlarınca

4-Bu rakamlara bağlı olmaksızın;  halka açık, borsaya kota edilmiş hisse senetlerine sahip olan vakıflar Bağımsız Denetim Kuruluşlarınca

Denetleneceğine ilişkin düzenlemeler yapılmıştı.

b- 27 Mart 1998 Tarihli Ve 23299 Sayılı Resmi Gazetede Yayınlanan Tebliğ İle Yapılan Düzenlemeler:

Aradan çok uzun bir zaman geçmeden 27 Mart 1998 tarihli resmi gazetede yayınlanan tebliğ ile vakıfların denetimine ilişkin tebliğde değişikli yapılmıştır.

Yapılan değişiklik aynen aşağıdaki gibidir.

Madde 3 —21/1/1998 tarihli ve 23237 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Türk Medeni Kanunu Hükümlerine Göre Kurulan Vakıflar Hakkında Tebliğ”in 2 nci maddesinin dördüncü fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir. “Bakanlar Kurulunca vergi muafiyeti tanınan vakıflar ile bilanço esasına göre defter tutan ve malvarlığına ilave edilen gelirleri dahi) gayrisafi geliri 500 milyar TL. ve üzerinde olan vakıflar bilanço ve gelir-gider tablolarını yeminli mali müşavirlere tasdik ettirirler. Kanunla kurulmuş olan vakıfların yeminli mali müşavirlere tasdik zorunluluğu olmayıp hiyerarşik kurallara göre denetime tabidirler. Vakıflar Genel Müdürlüğünün denetim hakkı mahfuzdur.

Anılan değişiklikten görüleceği üzere;

1- SMMM lerin denetim yetkisi kaldırılmış

2- Bağımsız Denetim Kuruluşlarının denetim yetkisi kaldırılmıştır.

3- Keza halka açık, borsaya kota edilmiş hisse senetlerine sahip olan vakıflar Bağımsız Denetim Kuruluşlarınca denetleneceği hükmüde kaldırılmıştır.

Yeni düzenleme ile YMM ler tarafından denetlenecek olan vakıflar için öncesinde 100-500 Milyar TL sınırı yükseltilmiş ve 500 milyar TL üstü Gayrisafi Geliri olan vakıfların mali tablolarının YMM lere tasdik ettireceğine yönelik düzenleme getirilmiştir.

Bu düzenleme 2008 yılına kadar devam etmiştir.

2- 2008 YILINDA ÇIKARILAN 5737 SAYILI VAKIFLAR KANUNUNU SONRASI DÜZENLEMELER:

a- 5737 Sayılı Vakıflar Kanunundaki Hükümler:

2008 yılında 27.02.2008 tarih ve 26800 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan 5737 sayılı Vakıflar Kanununun yürürlüğe girmiştir.

5737 sayılı kanun ile YMM lerin denetim yapma yetkilerinden vazgeçilmiştir.

2008 yılında yeni Vakıflar Kanunu birlikte, bu tebliğde yer alan düzenlemeler, Vakıflar Genel Müdürlüğü’nce 27.09.2008 tarih ve 27010 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Türk Medeni Kanunu Hükümlerine Göre Kurulan Vakıflar Hakkında Tebliğin Yürürlükten Kaldırılmasına Dair Tebliğ ile yürürlükten kaldırılmıştır.

Yeni vakıflar kanunundan hareketle; vakıfların kuruluşuna ilişkin usul ve esaslar, Vakıflar Genel Müdürlüğü’nce çıkarılarak 27.09.2008 tarih ve 27010 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan, Vakıflar Yönetmeliğinde belirlenmiştir.

An itibariyle iş bu 5737 sayılı kanun ve bunun uygulanmasına ilişkin yönetmelik hükümlerine göre işlem yapılması gerekmektedir.

5737 sayılı kanun ile zorunlu iç denetim uygulamasına geçilmiştir.

Kanunun Vakıfların denetimi 33. Maddesi aynen aşağıdaki gibidir.

Vakıfların denetimi

MADDE 33 – Mülhak, cemaat, esnaf vakıfları ile yeni vakıflarda iç denetim esastır. Vakıf; organları tarafından denetlenebileceği gibi, bağımsız denetim kuruluşlarına da denetim yaptırabilir.

Vakıf yöneticileri, en az yılda bir defa yapılacak iç denetim raporları ile sonuçlarını, rapor tarihini takip eden iki ay içerisinde Genel Müdürlüğe bildirir.

Vakıfların amaca ve yasalara uygunluk denetimi ile iktisadî işletmelerinin faaliyet ve mevzuata uygunluk denetimi Genel Müdürlükçe yapılır.

Madde metninden görüleceği üzere; iç denetimin varsa vakfın denetim organına aksi halde bağımsız denetim kuruluşuna yaptırılması zorunluluğu getirilmiştir.

b- Vakıflar Yönetmeliğindeki İç Denetime ilişkin Hükümler:

5737 sayılı kanun uygulaması ile ilgili olarak hazırlanan vakıflar yönetmeliği 27.09.2008 tarih ve 27010 sayılı resmî gazetede yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.

Anılan Yönetmeliğin Denetim ile ilgili hükümleri aynen aşağıdaki gibidir.

Vakıfların denetimi

MADDE 39 – (1) Vakıf yöneticileri, yıl sonundan itibaren altı ay içerisinde yapılacak iç denetim rapor ve sonuçlarını Ek-7’deki forma uygun olarak düzenleyerek rapor tarihini takip eden iki ay içerisinde ilgili bölge müdürlüğüne göndermekle yükümlüdürler.

(2) Yeni vakıflar şube ve temsilciliklerini de denetleyerek her yıl verecekleri raporlarda bu alt birimlerle ilgili bilgilere yer verirler.

(3) Vakıfların, şube ve temsilciliklerinin amaca ve yasalara uygunluk denetimi ile iktisadî işletme ve iştiraklerinin faaliyet ve mevzuata uygunluk denetimi Genel Müdürlükçe yapılır. Genel Müdürlük Rehberlik ve Teftiş Başkanlığınca vakıfların;

a) Vakfiye ve vakıf senedinde yazılı amaç doğrultusunda faaliyette bulunup bulunmadıkları,

b) Yürürlükteki mevzuata uygun yönetilip yönetilmedikleri,

c) Mallarını ve gelirlerini vakfiye, 1936 beyannamesi ve vakıf senedindeki şartlara uygun kullanıp kullanmadıkları,

ç) Vakıf iktisadi işletmeleri ile iştiraklerinin iş ve işlemleri ile gerektiğinde vakıflara ait diğer iştiraklerinin iş ve işlemleri,

Denetlenir.

İç denetimin kapsamı

MADDE 42 – (1) Vakfın tüm iş ve işlemleri iç denetim kapsamındadır.

(2) İç denetim faaliyeti;

a) Vakfın vakfiye, 1936 Beyannamesi ve vakıf senedinde yazılı şartlara ve yürürlükteki mevzuata uygun yönetilip yönetilmediği,

b) Vakfın mallarının ve gelirlerinin vakfiye, 1936 Beyannamesi ve vakıf senedinde belirtilen şartlara uygun bir şekilde etkin ve verimli olarak kullanılıp kullanılmadığı,

c) İşletme ve iştiraklere sahip olan vakıflarda bu işletme ve iştiraklerin sınai, iktisadi ve ticari esas ve gereklere uygun tarzda idare edilip edilmedikleri, rasyonel bir şekilde işletilip işletilmedikleri,

ç) Vakfın denetime tabi tüm birimlerinin işlem, hesap ve mali tablolarının genel kabul görmüş muhasebe ilkeleri ile Genel Müdürlükçe belirlenen usul ve esaslara uygun olup olmadığı,

hususları dikkate alınarak defter, kayıt ve belgeleri üzerinden ve gerektiğinde işlem yapılan üçüncü şahıslarla hesap mutabakatı sağlanarak yürütülür.

İç denetimi yapabilecekler

MADDE 43 – (1) Vakıf senetlerinde denetim organına yer veren vakıflarda iç denetim bizzat bu organları eliyle yapılabileceği gibi bağımsız denetim kuruluşlarına da yaptırılabilir.

(2) (1) Vakfın yetkili organı ya da bağımsız denetim kuruluşu, iç denetimi, ancak denetçi sertifikasına sahip kişiler marifetiyle yapar veya yaptırabilir.

Bağımsız denetim kuruluşundan hizmet alımı

MADDE 45 – (1) Denetimi yapacak bağımsız denetim kuruluşu denetlenen vakfın yetkili karar organlarınca seçilir.

İç denetim raporu

MADDE 46 – (1) İç denetim raporu, denetim sonucunda denetçinin de görüşünün açıklandığı metindir. Bu raporun ekinde mali tablolar da yer alır.

(2) Rapor, Ek-7’deki forma uygun olarak denetimi yapan organ ya da bağımsız denetim kuruluşunu temsil ve ilzama yetkili olanların imzasını taşıyan bir yazı ekinde vakıf yönetimine sunulur.

(3) Rapor; doğruluk, açıklık, ölçülebilirlik, yapıcılık, uygunluk, tamlık ve kararlılık temel ilkeleri çerçevesinde;

a) Denetçi kanaatini taşıyacak,

b) Doğru, tarafsız, açık, özlü ifadelere yer verilecek,

c) Daha önce rapor edilmiş tespit ve önerileri kapsayacak,

ç) Yapılan denetimler esnasında tespit edilen iyi uygulama örneklerini gösterecek,

şekilde düzenlenir.

(4) Denetçi kanaatinin oluşmasına dayanak teşkil eden belgeleri rapora ekler.

(5) (1) İşletme esasına göre defter tutan vakıfların denetimlerinin sertifikalı denetçiler tarafından yapılması zorunlu değildir. Ancak yapılacak denetim neticesinde düzenlenecek raporun Ek-7’deki rapor formuna uygun olması zorunludur.

İç denetimin geçerliliği

MADDE 47 – (1) Yapılan denetimin geçerli olabilmesi için; bu Yönetmelikte belirtilen usul ve esaslar ile genel kabul görmüş denetim standartlarına uygun olarak yapılması zorunlu olup, Genel Müdürlüğün denetim ve inceleme yetkisi saklıdır.

Bağımsız denetçi sertifika sınavı

MADDE 48 (1) – (1) Denetçi sertifika eğitiminin içeriği, sınavının başvuru ve uygulama şekli ve esasları Genel Müdürlükçe belirlenerek resmi internet sitesinde duyurulur.

Uygulanacak diğer hükümler

MADDE 49 – (1) Yapılacak bağımsız denetimlerde, bu Yönetmelikte hüküm bulunmayan hallerde, vakıflar mevzuatına aykırı olmamak üzere, bağımsız denetime ilişkin mevzuat hükümleri ile uluslararası denetim standartları uygulanır.

Yönetmeliğin 43/2 maddesi ve bu madde ile ilgili düzenlemeler içeren diğer maddeler TÜRMOB tarafından dava konusu yapılmıştır.

Danıştay Onuncu Dairesinin 2/10/2012 tarihli ve Esas No. 2008/11347 Karar No. 2012/4555 sayılı ve 18/6/2014 tarihli ve Esas No. 2009/11943 Karar No. 2014/4092 sayılı Kararları ile bu Yönetmeliğin 43 üncü maddesinin ikinci fıkrası, 44 üncü maddesi, 46 ncı maddesinin beşinci fıkrası, 48 inci maddesi ve Geçici 3 üncü maddesi iptal edilmiştir.

Söz konusu yargı kararının gerekçesinde temel olarak yasada öngörülmemesine rağmen bu tür bir zorunluluk konulması hukuki dayanaktan yoksun bulunmuştur.

Buna ek olarak 3568 sayılı kanun kapsamındaki meslek mensuplarının da Vakıflar Genel Müdürlüğü  tarafından yapılacak bir sınav ile sertifikaya tabi tutulması hukuka aykırı bulunmuştur.

Bu noktada sertifika şartlarına ilişkin hükümlerin iptal edilmesine rağmen bu konuda herhangi bir yasal veya idari düzenleme yapılmış değildir.

Ancak 5737 sayılı kanunun yukarıda verilen 33. Maddesindeki amir hükümden hareketle vakfın denetim organı veya vakfın yetkili karar organı tarafından belirlenecek bağımsız denetim kuruluşlarına yaptırma zorunluluğu bulunmaktadır.

3- DEĞERLENDİRME:

2008 yılında yürürlüğe giren5737 sayılı yeni vakıflar kanunu ve Vakıflar Yönetmeliği ile yapılan  emredici düzenleme vakfın İÇ DENETİME tabi tutulmasıdır.

Bu iç denetim Vakfın Denetim Organınca yapılabileceği gibi yetkili organın seçmiş olduğu BAĞIMSIZ DENETİM KURULUŞU tarafından da yapılabilmektedir.

İç denetimin bağımsız denetim kuruluşuna yaptırılması halinde vakıflar mevzuatına aykırı olmamak üzere bağımsız denetim mevzuatı ve uluslararası denetim standartlarının denetime ilişkin hükümleri uygulanacaktır.

Yeni sistem ile birlikte vakfın iktisadi işletme ve iştirakleri de iç denetim kapsamına alınmıştır.

Vakfın ortak olduğu sermaye şirketleri için ise yalnızca sermayesinin yarısından fazlası kanunla kurulmuş vakıflara ait olanların belli kriterleri taşıması halinde zorunlu bağımsız denetime tabi olacağına yönelik düzenleme bulunmaktadır.

Buna göre vakıflara ait sermaye şirketleri için zorunlu bağımsız denetim kriterleri aşağıdaki gibi belirlenmiş durumdadır.

Sermayesinin en az %25’i kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarına, sendikalara, derneklere, vakıflara, kooperatiflere ve bunların üst kuruluşlarına doğrudan veya dolaylı olarak ait olan şirketler için eşik değerler:

i) Aktif toplamı 30 milyon Türk lirası.

ii) Yıllık net satış hasılatı 40 milyon Türk lirası.

iii) Çalışan sayısı 125 kişi.

Vakıflara ait sermaye şirketleri bu eşik değerleri geçmiyor ise Zorunlu Bağımsız Denetim Kapsamı dışında tutulmuştur.

Bununla birlikte; yandan vakfın iç denetimi kapsamında denetimi yapacak olan Bağımsız denetim Kuruluşu vakfın yanı sıra iktisadi işletme ve iştiraklerin ile a vakfa ait zorunlu bağımsız denetimi kapsamı dışında kalan sermaye şirketlerini de, bağımsız denetim mevzuatı ve ulusları denetim standartları doğrultunda denetim yapacaktır.

Yazılan iç denetim raporları her yıl haziran ayı içerisinde Vakıflar Genel Müdürlüğüne bildirilmek zorundadır.

Bir sonraki yazımız iç denetim raporlarında dikkat edilmesi gereken hususlar konusunda olacaktır.

ABDULLAH ÇAVUŞ/BAĞIMSIZ DENETÇİ

Hakkında admin

Check Also

AHİLİK VE KOOPERATİFÇİLİK / Abdullah ÇAVUŞ/Anadolu Ahileri Kadın Kooperatifleri Birliği Genel Koordinatörü-02.11.2023

AHİLİK VE KOOPERATİFÇİLİK Abdullah ÇAVUŞ/Anadolu Ahileri Kadın Kooperatifleri Birliği Genel Koordinatörü (02.11.2023) KOOPERATİF; “ortak ekonomik, …

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

×