Abdullah ÇAVUŞ – BİLGİ & DENEYİM PAYLAŞIM PORTALI “Bilgiye sahip olarak doğmuş birisi değilim. Öğrenmeye çalışıyorum ve Öğretmeyi seviyorum” Konfüçyüs
İlgili Yazılar
KÜÇÜK SANAYİ SİTESİ KOOPERATİFİ KURULUŞU VE DEVLET DESTEKLERİ
Abdullah ÇAVUŞ/Bağımsız Denetçiler Derneği Başkanı
Küçük sanayicilerde, ortak hareket etme, çevresel faktörlerin maliyetini paylaşma gibi katılımcı yönetim biçiminin geliştirilmesi, sağlanmakta olup, sanayi siteleri içerisinde gelişimlerini tamamlayan işletmelerin, büyük işletmelere dönüşmeleri ve organize sanayi bölgelerinde yer almaları hedeflenmektedir.
Ülkemizde başlangıçta 60 m2 gibi küçük işyeri talepleri, bugün 3.000m2’ ye yaklaşan fabrika niteliğindeki boyutlara ulaşmıştır.
Ayrıca şehrin dağınık yerlerinde, sağlıksız şartlarda çalışmakta olan küçük sanatkâr ve orta boy sanayicilerimizin modern işyerlerine kavuşması ve böylece verimliliklerinin arttırılması, kentlerimizin çağımıza yakışır birer kent olması için düzenli şehirleşmeye katkı sağlayan sanayi sitelerinin yapımına Bilim ve Sanayi Bakanlığınca önemli destekler verilmektedir.
İş bu yazımızda Küçük Sanayi Sitesi Kooperatiflerinin kuruluşu ve destek unsurları konuları araştırılmıştır.
1 -Küçük Sanayi Sitesi Kooperatifi Ne Demektir?
Ağırlıklı olarak yapı kooperatifleri vasıtasıyla uygulamaya konulan sanayi siteleri, daha çok tamirat ve imalatla uğraşan küçük işletmelerin yer aldığı, altyapı hizmetleri ile idare binası, çırak okulu, satış dükkanı gibi sosyal kurumlarla donatılmış işyeri topluluklarıdır.
2-Sanayi Sitelerinin Yapım Amacı Nedir?
Plansız ve denetimsiz bir şekilde yapılaşmış, çevre kirliliği ve plansız kentleşmeye neden olan dağınık şekildeki işyerlerini bir araya toplamak suretiyle, çevre sağlığına ve şehrin planlı gelişmesine katkıda bulunulması,
Benzer iş kollarında çalışan ve birbirini tamamlayıcı üretim yapan işletmelerin aynı site içinde toplanmasıyla, verimliliğin ve kar artışının sağlanması, ihtiyaçların daha ekonomik karşılanması,
Sanayinin az gelişmiş bölgelerde yaygınlaştırılması suretiyle, geri kalmış bölgelerin kalkınmalarının teşvik edilmesi,
Tarım alanlarının sanayide kullanılmasının önlenmesi,
3- Küçük Sanayi Sitesi Kooperatifi Hangi Bakanlığa bağlı Olarak Kurulur?
Ülkemizdeki kooperatifler 3 ayrı bakanlığa bağlı olarak kurulmakta ve faaliyet göstermektedirler.
Bunlar;
a- Ticaret Bakanlığı
b- Tarım ve Orman Bakanlığı
c- Çevre Şehircilik ve İklim Bakanlığı
Küçük Sanayi Sitesi Kooperatifleri Çevre Şehircilik ve İklim Bakanlığına bağlı olarak kurulur.
Yapı kooperatifi olarak tanımlanmaktadır.
4- Küçük Sanayi Sitesi Kooperatifi Nasıl Kurulmaktadır?
Bakanlık web sitesinde matbu kooperatif tüzüğü bulunmaktadır. Bu tüzüğün doldurulması ve MERSİS SİSTEMİ üzerinden kuruluş başvurusunda bulunulması gerekmektedir.
Bununla birlikte kuruluş süreci için tüzüğün ve kuruluş şartlarının Çevre Şehircilik ve İklim Bakanlığınca incelenmesi ve buradan alınacak iznin ilgili TİCARET SİCİLİ MÜDÜRLÜĞÜNE verilmesi ile kuruluş işlemleri tamamlanmaktadır.
5- Küçük Sanayi Sitesi Kooperatifi Kuruluş Süreci ve İstenilen Belgeler Nelerdir?
Konut Yapı Kooperatifi, Toplu İşyeri Yapı Kooperatifi ve Yapı Kooperatifleri Birlikleri için gerekli belgeler aşağıdaki gibidir.
1) 6 adet Ana sözleşme (Ana sözleşmelerin en az iki tanesi ilgili Ticaret Sicili Müdürlüğü’nde yetkilendirilmiş personel huzurunda imzalanır, diğerleri ise huzurda imzalı orijinalden fotokopi çekilmek suretiyle çoğaltılarak tasdiklenir),
2) Kooperatifin/Birliğin kuruluş sermayesinin en az 1/4’ünün, 19.10.2005 tarihli ve 5411 sayılı Bankacılık Kanununa bağlı bir bankada, kurulmakta olan kooperatif/birlik adına açılacak özel bir hesaba, sadece kooperatifin/birliğin kullanabileceği şekilde yatırıldığını gösteren banka dekontu,
3) Tüzel kişi ortak varsa bu tüzel kişilikleri kooperatiflerde temsil edecek gerçek kişilerin belirlendiği belgeler (Yetkili organ kararının noterlikçe onaylı örneği),
4) İlk denetim kurulu üyelerinin en az lise mezunu olduğunu gösterir öğrenim belgesi (İlgili eğitim kurumundan ya da e-devlet üzerinden temin edilebilir),
5) İlk yönetim ve denetim kurulu üyelerine ait adli sicil belgeleri (Adli sicil belgeleri başvuru tarihi itibariyle son 6 ay içerinde alınmış, ıslak imzalı veya e-devlet üzerinden temin edilmiş olabilir),
6) İlk yönetim ve denetim kurulu üyelerine ait taahhütnameler (Birbirleri ile ikinci dereceye kadar (dahil) kan veya kayın hısmı olmadıklarına, ayrıca yönetim kurulu üyelerinin de amacı ve esas faaliyet konusu aynı başka bir kooperatifin yönetim kurulu üyesi olmadıklarına dair),
7) MERSİS üzerinde oluşturulan ana sözleşme metninde hiçbir değişiklik yapılmadığına dair ilk yönetim kurulu tarafından imzalı taahhütname,
8) Yapı Kooperatifleri Birliklerinin kuruluşunda, kooperatif birliği kurulmasına ilişkin en az 7 kooperatif tarafından alınan genel kurul kararları,
KARMA / İHTİSAS SANAYİ SİTESİ YAPI KOOPERATİFİ İÇİN İLAVE OLARAK AŞAĞIDAKİ BELGELER İSTENİR
1) Yukardaki 1, 2, 3, 4, 5, 6 ve 7 nci alt bentlerde sayılan belgelerin tamamı
2) İmalat ve tamirata ilişkin ‘Esnaf ve Sanatkar Meslek Kolları’ndan birinde faaliyet gösterildiğine ilişkin ilgili oda kayıt belgesi,
3) İlgili Vergi Dairesinden alınacak vergi mükellefiyet belgesi,
4) Şirketlerin Sanayi Sitesi Yapı Kooperatiflerine ortak olması durumunda; sanayi sitesindeki işyerinde, ‘Esnaf ve Sanatkar Meslek Kolları’ndan imalat ve/veya tamirat işlerinden birinin icra edileceğine ilişkin, icra edilecek meslek kolunun ismi de bulunan noterlikçe onaylı taahhütname.
5) ‘Esnaf ve Sanatkar Meslek Kolları’ndan imalat ve/veya tamirat işlerinden birine mensup bir işyerinde; mühendis, mimar, tekniker, Endüstri Meslek Lisesi (Sanat Okulu) mezunu veya ustalık belgesi sahibi olarak çalışanların diploma ve ustalık belgeleri ile 4. seviye ve üstü mesleki yeterlilik belgesi sahibi olarak çalışanların yeterlilik belgesi ve bu kişilerin ortaklığa kabulü için başvuru tarihinden geriye doğru ve asgari olarak 360 gün sigorta primi ödemelerine ait belgelerin sunulması, gerekmektedir.
6- Ortaklık Şartları Nelerdir?
Kooperatife ortak olabilmek için aşağıdaki nitelik ve şartların varlığı gereklidir.
1- Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı ve medeni hakları kullanma ehliyetine sahip gerçek veya özel hukuk tüzel kişilerinden olmak,
2- Ana sözleşme hükümlerini ve getirilen yükümlülükleri kabul etmek
3- Sanayi ve Teknoloji Bakanlığından kredi alan sanayi sitesi yapı kooperatifleri ortaklarının Bakanlığa kredi borcu bulunmadığını taahhüt etmek.
4- 5362 sayılı Esnaf ve Sanatkarlar Meslek Kuruluşları Kanununa göre kurulmuş odalar ile 5174 sayılı Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği ile Odalar ve Borsalar Kanununa göre kurulan ticaret ve sanayi odalarına kayıtlı olmak ve imalat veya tamirat işleriyle uğraşmak
5- Mesleğini sitenin kurulduğu İl’de icra etmek, bağımsız bir işyeri sahibi olmak, Esnaf ve Sanatkâr ile Tacir ve Sanayiciyi Belirleme Koordinasyon Kurulu tarafından belirlenen “Esnaf ve Sanatkâr Meslek Kolları”ndan birinde imalat ve/veya tamirat işleriyle uğraşmak ve bu niteliğini bağlı bulunduğu oda ve vergi dairesi kayıtları ile belgelendirmek.
Bağımsız bir işyeri sahibi olmamakla birlikte, tip Ana sözleşmesinin 10. maddesinin 4 üncü fıkrasında belirtilen “Esnaf ve Sanatkâr Meslek Kolları”ndan birine mensup bir işyerinde mühendis, mimar, tekniker, Endüstri Meslek Lisesi (Sanat Okulu) mezunu olarak veya ustalık belgesi ya da 4 üncü seviye ve üstü mesleki yeterlilik belgesi sahibi olarak çalışıyor olmak. Ancak bu kişilerin ortaklığa kabulü için başvuru tarihinden geriye doğru ve asgari olarak 360 gün sigorta primi ödemiş olduklarını belgelemeleri şarttır.
Şirketlerin Sanayi Sitesi Yapı Kooperatiflerine ortak olması durumunda; Ticaret Sicil Gazetesinde yayımlanan şirket sicillerinde şirketin iştigal konuları arasında Ana sözleşmede sıralanan sanayi kollarının yer alması, vergi dairesinden alınacak güncelleştirilmiş şirket vergi belgelerinde ve oda kayıt belgelerinde bu sanayi kollarının belirtilmesi, imalatla veya tamiratla iştigal eden ve Ana sözleşmede belirtilen sanayi iş kollarından birini sitede yapılacak olan işyerinde icra edeceğinin noter taahhütnamesi ile taahhüt edilmesi şarttır.
7- Küçük Sanayi Sitesi Kooperatifinin Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı İle İlişkisi Nedir?
Küçük Sanayi Sitesi Kooperatifleri Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından belirli şartlar dahilinde desteklenmektedir.
Ülkemizde, sanayi sitesi uygulamalarından önce esnaf ve sanatkarlarımız; plansız ve denetimsiz bir şekilde yapılaşmış, mahalle ve sokakların izbe köşelerinde sıkışıp kalmış, oldukça dağınık yapıda, her türlü sağlık koşullarından ve çağdaş ticaret anlayışından uzak dükkan ve atölyelerde, zor şartlarda üretim yapmaktaydı.
Bu koşullarda gösterilen faaliyetler, başta insan sağlığını tehdit etmiş, ayrıca çevre kirliliği ve plansız kentleşme gibi olumsuz sonuçların doğmasına neden olmuştur. Sanayi sitesi uygulamalarına; çarpık sanayinin önlenmesi ve sanayi yapılaşmalarının disipline edilmesi amacıyla, planlı kalkınma dönemi olan 1960’lı yıllarda başlanmıştır. Bu amaca yönelik olarak, sanayi sitesi yapı kooperatifleri büyük oranda altyapı ve üstyapı yapım kredisi ile desteklenmiştir.
8-Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Destek Tutarı Ne Kadardır?
Sanayi Sitelerinin yapımı için altyapının tamamı ve üstyapının ise % 70’ine kadar kısmı kredilendirilmekte olup, kullandırılan kredilerin faiz oranı yıllık %3, geri ödeme süresi 3 yılı ödemesiz toplam 13 yıldır.
9- Mevcut Durum
Sanayi Sitesi uygulamaları 1965 yılında başlatılmış ve 2022 yılı sonuna kadar hizmete sunulan toplam 493 adet sanayi sitesi ile 96.664 işyerinde yaklaşık 483.000 kişiye, daha sağlıklı şartlarda çalışma imkanı sağlanmıştır. Bu projeler için 2023 yılı fiyatlarıyla toplam 71.2 Milyar TL tutarında kredi kullandırılmıştır.
Bakanlığımız 2023 yılı Yatırım Programında ise 42 adet sanayi sitesi projesi devam etmektedir.
10-Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Destek Şartları Nelerdir?
Sanayi Sitesi Yapı Kooperatiflerinin Kredi Kullanımına İlişkin Yönetmelik ile; sanayi sitelerinin alt yapı inşaatının tamamının, üst yapı inşaatının ise yüzde yetmişine kadar olan kısmının kredi ile desteklenmesine ve kredi işlemlerinin Bakanlıkça denetlenmesine ilişkin usul ve esasları düzenlemiş bulunmaktadır.
Bilim Sanayi Bakanlığı desteklerine başvurma şartları yönetmeliğin 4. Maddesinde düzenlenmiştir.
Madde metni aynen aşağıdaki gibidir.
Başvuru ve ortaklık şartları
MADDE 4 –(1) Bakanlığın kredi desteğinden yararlanmak isteyen Sanayi Sitelerince; genel ortak listesi, ortakların üçüncü fıkrada belirtilen nitelik ve şartları haiz olduğunu gösteren belgeler ile ikinci fıkrada belirtilen SS kuruluş yerinin uygunluğuna ilişkin belgeler, SS’nin kurulduğu ildeki Valiliğe bir dilekçe ekinde sunulur.
(2) Valilikçe onaylanan genel ortak listesi ve kuruluş yerine ilişkin aşağıdaki belgeler Bakanlığa gönderilir:
a) SS bilgilendirme raporu.
b) Onaylı imar planları ve açıklama raporu.
c) SS’ye ait tapu bilgileri ve varsa parselasyon planı.
ç) İhtisas SS’ler için; “Çevresel Etki Değerlendirmesine tabi değildir”, “Çevresel Etki Değerlendirmesi gerekli değildir” veya “Çevresel Etki
Değerlendirmesi olumlu” kararı.
(3) Bakanlığın kredi desteğinden yararlanacak olan SS ortaklarının, Kooperatifler Kanunu ve küçük sanayi sitesi yapı kooperatifi ana sözleşmesinde belirtilen nitelik ve şartları taşımaları ve Bakanlığa kredi borçlarının bulunmaması gerekir.
11- Kuruluş yeri Seçimi ve Şartları
Sanayi Sitesi Kooperatifinin kuruluş yerinin Bilim sanayi bakanlığınca onaylanması gerekmektedir.
Bunun yanında kuruluş yeri ile ilgili bazı başka şartlarda bulunmaktadır. Yönetmeliğin 5. Maddesi aynen aşağıdaki gibidir.
SS kuruluş yeri ve yatırım programına teklif
MADDE 5 – (1) SS kuruluş yeri önerilerinin uygunluğuna ilişkin değerlendirme Bakanlıkça yapılır. Bu değerlendirme kapsamında;
a) İncelenen alanın büyüklüğü, mevkii ve idari durumu,
b) Yerleşim merkezinin özellikleri ve incelenen alanın yerleşime göre konumu,
c) İncelenen alanın karayolu, havaalanı, liman ve demiryolu ulaşım bağlantıları,
ç) Eğimi ve yönü,
d) Su ihtiyacının nereden sağlanabileceği,
e) Enerji ihtiyacının nereden sağlanabileceği,
f) Atıksu ve yağmur suyu deşarj ortamı,
g) Hakim rüzgar yönü,
ğ) Drenaj durumu,
h) Taşkına maruz kalma durumu,
hususları incelenir.
(2) 1/25.000 ölçekli topoğrafik harita üzerine, kamu kurum ve kuruluşlarının tasarrufu altındaki alanlar ile plan, proje ve yatırımlar işlenerek eşik analizi haritası oluşturulur.
(3) SS kuruluş yerinin Bakanlıkça uygun görülmesinin ardından SS inşaatlarının kredilendirilmesine ilişkin projeler Bakanlık tarafından yatırım programına alınması için Strateji ve Bütçe Başkanlığına teklif edilir.
12- Kredi Destekleri Nelerdir?
a- Mevzuat
1 No’lu Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin 385’inci maddesinin birinci fıkrasının (ç) bendine göre göre sanayi sitelerinin altyapılarının tamamını ve üstyapı tesislerinin yüzde yetmişe kadar olan kısmını, yerleşim alanları içinde kalmış sanayi sitelerinin taşınması için sanayi sitesi yapı kooperatiflerince, il özel idarelerince, büyükşehir belediyelerince veya belediyelerce yapılacak sanayi sitelerinin idari ve sosyal tesis binaları, arsa bedelleri, mülkiyetin edinilmesi masrafları ile altyapı ve üstyapı yatırımlarının tamamına kadar olan kısmını mimarlık ve mühendislik hizmetleri dahil kredi ile desteklemek, yerleşim alanları içerisinde bulunan sanayi sitelerinin ve sanayi işletmelerinin yerleşim alanı dışına taşınmasına ve planlı sanayi alanları dışında faaliyet gösteren sanayi işletmelerinin planlı sanayi alanlarına taşınmasına yönelik faaliyetleri yürütmek, taşınma masraflarını kredi ile desteklenmesi Bakanlığımızın görevleri arasında yer almaktadır.
b- Kredi Faiz Oranları ve Geri Ödeme Şartları ile Kredilendirme Oranları
İlgili Mevzuat Organize Sanayi Bölgeleri ve Sanayi Siteleri Projeleri Ödeneklerinin Kullanımı ve Kredilendirilmesine İlişkin Usul ve Esaslar’ın 17’nci maddesine göre kullandırılacak kredinin faiz oranı ve geri ödeme şartı; altyapı kredilendirme oranı %100, üstyapı kredilendirme oranı %70, faiz oranı yıllık %3, geri ödeme süresi 3 yılı ödemesiz toplam 13 yıl olarak uygulanır.
Yerleşim Alanı İçerisinde Kalan Sanayi Siteleri ile Sanayi İşletmelerinin Dönüşüm ve Gelişim Projelerinin Kredilendirilmesi Hakkında Yönetmelik kapsamındaki harcama unsurlarının kredilendirme oranı %100 olarak uygulanır.
c-Kredi borç taksitlerinin ertelenmesi
İlgili Mevzuat Organize Sanayi Bölgeleri ve Sanayi Siteleri Projeleri Ödeneklerinin Kullanımı ve Kredilendirilmesine İlişkin Usul ve Esaslar’ın 32. maddesine göre Bakanlıkça uygun görülmesi halinde, borçlarını ödeyememiş veya ödeyemeyecek durumda bulunan SS’lerin, yıllık anapara ve faiz taksitleri; en fazla dört yıl ve sekiz taksit olmak üzere ertelenebilir.
13- Vergi Destekleri
a- Emlak Vergisi Muafiyeti
1319 sayılı Emlak Vergisi Kanununun 4 üncü maddesinin (m) fıkrasına göre Sanayi Sitelerinde yer alan binalar (kiraya verilmemesi şartıyla) emlak vergisinden muaftır.
b- Çevre Temizlik Vergisi İndirimi
2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanununun mükerrer 44. maddesinin dördüncü fıkrasında yer alan ve konutlara ait çevre temizlik vergisinin hesabında esas alınan tutarlar ile beşinci fıkrasında yer alan işyerleri ve diğer şekilde kullanılan binalara ait çevre temizlik vergisi tarifesindeki yıllık vergi miktarları; büyükşehir belediye sınırları içinde bulunanlar hariç olmak üzere, kalkınmada öncelikli yörelerdeki belediyeler ile nüfusu 5000’den az olan belediyelerde Çevre Temizlik Vergisi %50 indirimli uygulanır. c-Bina İnşaat Harcı ve Yapı Kullanma İzin Harcı İstisnası
2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanununun 80. maddesine göre SS’lerde yapılan yapı ve tesisler Bina İnşaat Harcı ve Yapı Kullanma İzni Harcı’ndan müstesnadır.
d- Kurumlar Vergisi Muafiyeti
5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununun 4. maddesinin (n) bendi gereğince SS’lerin alt yapılarını hazırlamak ve buralarda faaliyette bulunanların; arsa, elektrik, gaz, buhar ve su gibi ortak ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla elde edeceği gelirleri Kurumlar vergisinden muaftır.
e-KDV İstisnası
3065 sayılı KDV Kanununun 13. Maddesine eklenen j fıkrası gereği sanayi sitelerinin su, kanalizasyon, arıtma, doğalgaz, elektrik, haberleşme tesisleri ile yol yapımına ve sanayi sitelerindeki işyerlerinin inşasına ilişkin, bunlara veya bunlar tarafından oluşturulan iktisadi işletmelere yapılan mal teslimleri ile hizmet ifaları ayrıca, 17/4. maddesine eklenen (k) bendine göre sanayi sitelerinin kurulması amacıyla oluşturulan iktisadi işletmelerin arsa ve işyeri teslimleri KDV’den istisnadır.
f- Yapı Denetim Kuruluşlarına Ödenecek Hizmet Bedeli İndirimi
4708 sayılı Yapı Denetimi Hakkında Kanunun 5’inci maddesinin beşinci fıkrası gereğince yapı denetim kuruluşlarına ödenecek hizmet bedeli Sanayi Siteleri onaylı sınırı içerisinde yer alan tüm yapılar için %75 indirimli uygulanır.
g- Damga Vergisi İstisnası
488 sayılı Damga Vergisi Kanununa ekli (2) sayılı Tablonun “IV-Ticari ve medeni işlerle ilgili kağıtlar” başlığı altındaki 53’üncü fıkraya göre Sanayi sitelerinde bulunan arsaların tahsisine ilişkin olarak düzenlenen sözleşmeler ve taahhütnameler damga vergisinden istisnadır.
KAYNAK
1-Bilim Sanayi Bakanlığı web Sitesi
2-Sanayi Sitesi yapı Kooperatifleri Ana sözleşmesi
3- Sanayi Sitesi Yapı Kooperatiflerinin Kredi Kullanımına İlişkin Yönetmelik
