Abdullah ÇAVUŞ – BİLGİ & DENEYİM PAYLAŞIM PORTALI “Bilgiye sahip olarak doğmuş birisi değilim. Öğrenmeye çalışıyorum ve Öğretmeyi seviyorum” Konfüçyüs
İlgili Yazılar
TRT 5018 SAYILI KANUNA TABİMİDİR?
Abdullah ÇAVUŞ/E. Vergi Müfettişi
Kamu Mali Yönetimimize köklü değişiklikler getiren 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu, 1927 yılından beri uygulanmakta olan 1050 sayılı Muhasebe-i Umumiye Kanununu yürürlükten kaldırmıştır.
Kamu yönetimi alanında Dünyadaki gelişmelerden de etkilenerek hazırlanmış olan söz konusu Kanunla; uluslararası standartlara ve AB normlarına uygun bir mali yönetim hedeflenmiş olup, yasanın yürürlüğe girmesiyle birlikte; mali saydamlık, hesap verme sorumluluğu, kaynakların etkili, ekonomik ve verimli kullanılması gibi çağdaş mali yönetim ilkeleri kamu mali mevzuatımıza girmiştir.
Kanunun amacı 1. Maddesinde aynen aşağıdaki şekilde açıklanmaktadır.
“Bu Kanunun amacı, kalkınma planları ve programlarda yer alan politika ve hedefler doğrultusunda kamu kaynaklarının etkili, ekonomik ve verimli bir şekilde elde edilmesi ve kullanılmasını, hesap verebilirliği ve malî saydamlığı sağlamak üzere, kamu malî yönetiminin yapısını ve işleyişini, kamu bütçelerinin hazırlanmasını, uygulanmasını, tüm malî işlemlerin muhasebeleştirilmesini, raporlanmasını ve malî kontrolü düzenlemektir.”
Kanunun kapsam başlıklı 2. Maddesi ise aynen aşağıdaki gibidir.
“Bu Kanun, merkezi yönetim kapsamındaki kamu idareleri, sosyal güvenlik kurumları ve mahallî idarelerden oluşan genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin malî yönetim ve kontrolünü kapsar. Avrupa Birliği fonları ile yurt içi ve yurt dışından kamu idarelerine sağlanan kaynakların kullanımı ve kontrolü de uluslararası anlaşmaların hükümleri saklı kalmak kaydıyla, bu Kanun hükümlerine tâbidir.”
5018 sayılı Kanunla, kamu kaynağının kullanımında, ödeneklerin verimli ve tutumlu kullanılması gibi 1050 sayılı Kanunda da yer alan ilkeler haricinde, mali saydamlık, hesap verme sorumluluğu, kaynakların etkili ve ekonomik kullanılması gibi ilkeler de dikkate alınmakta ve ayrıca, mali yönetim ve kontrol sistemi, hesap verme ve yönetim sorumluluğu üzerine tasarlanarak, sürecin aktörlerinin görev ve yetkileri, mali sorumluluk kapsamında yeni bir yaklaşımla değerlendirilmiştir.
Yine Kanunla, kamuoyu denetiminin sağlanması, mali yönetimde şeffaflığın ve hesap verme mekanizmasının kurulması, kamu kaynaklarının elde edilmesi ve kullanılması sırasında gerekli bilginin zamanında verilmesi ilkeleri çerçevesinde, uluslararası standartlara uygun olarak muhasebe kayıtlarının tutulması hedeflenmektedir. Diğer taraftan, kamu idarelerince idare faaliyet raporu düzenlenmesi öngörülmekte ve mali yönetime ilişkin verilerin belli periyotlar halinde kamuoyuna açıklanması hükme bağlanmaktadır.
Kanunun 5. Maddesinde kamu Maliyesinin Temel İlkeleri düzenlemiştir. Buna göre ilkeler aşağıdaki gibidir.
Kamu maliyesinin temel ilkeleri şunlardır:
- Kamu malî yönetimi uyumlu bir bütün olarak oluşturulur ve yürütülür.
- Kamu maliyesi, kamu görevlilerinin hesap verebilmelerini sağlayacak şekilde uygulanır.
- Maliye politikası, makroekonomik ve sosyal hedefler ile uyumlu bir şekilde oluşturulur ve yürütülür.
- Kamu malî yönetimi Türkiye Büyük Millet Meclisinin bütçe hakkına uygun şekilde yürütülür.
- Kamu malî yönetimi malî disiplini sağlar.
- Kamu malî yönetimi ekonomik, malî ve sosyal etkinliği birlikte sağlayacak şekilde kamusal tercihlerin oluşması için gerekli ortamı yaratır.
- Kamu idarelerinin mal ve hizmet üretimi ile ihtiyaçlarının karşılanmasında, ekonomik veya sosyal verimlilik ilkelerine uygun olarak maliyet-fayda veya maliyet-etkinlik ile gerekli görülen diğer ekonomik ve sosyal analizlerin yapılması esastır.
Netice itibarıyla, 5018 sayılı Kanunla, kamu kaynağının kullanımında, ödeneklerin verimli ve tutumlu kullanılması gibi 1050 sayılı Kanunda da yer alan ilkeler haricinde, mali saydamlık, hesap verme sorumluluğu, kaynakların etkili ve ekonomik kullanılması gibi ilkeler de dikkate alınmakta ve ayrıca, mali yönetim ve kontrol sistemi, hesap verme ve yönetim sorumluluğu üzerine tasarlanarak, sürecin aktörlerinin görev ve yetkileri, mali sorumluluk kapsamında yeni bir yaklaşımla değerlendirilmektedir.
Anılan kanun ile birlikte kamu kurum ve kuruluşlarında bir takım yeni kadrolar ve birimler oluşturulmuştur.
Bunlardan bazıları aşağıdaki gibidir.
1- Strateji Geliştirme Başkanlıkları kurulmuştur.
2-İç Denetçilik mesleği oluşturulmuştur.
3-İç Denetim Birim Başkanlıkları kurulmuştur.
4- Muhasebe Yetkilisi kadrosu oluşturulmuştur.
5- Mali Hizmetler Uzmanı kadrosu oluşturulmuştur.
Keza bunların dışında
1- Bütçeleme süreçleri
2- Stratejik planlama ve raporlamaya ilişkin süreçler
3- Kurumlara faaliyet raporu zorunluluğu
gibi hususlarda da yeni düzenlemeler yapılmıştır.
Kanuna tabi kamu kurumları 4 ayrı cetvel halinde sayılmıştır.
1- I SAYILI CETVEL; Genel Bütçeye tabi kamu idarelerinden oluşmaktadır.
2- II SAYILI CETVEL; Özel Bütçeli kamu idarelerinden oluşmaktadır.
3- III SAYILI CETVEL; Düzenleyici ve Denetleyici kurumlardan oluşmaktadır.
4- IV SAYILI CETVEL; Sosyal Güvenlik Kurumlarından oluşmaktadır.
Türkiye Radyo ve Televizyon Kurumu 10.12.2003 tarihinde TBMM de kabul edilen ve 24.12.2003 tarihli resmi gazetede yayımlanan 5018 sayılı kanununa tabi kuruluşlar arasında bulunmaktadır.
İçinde TRT’ninde olduğu II SAYILI ÖZEL BÜTÇELİ KURULUŞLAR CETVELİNİN ilk halinde sayılan kurumlar aynen aşağıdaki gibidir.
II SAYILI CETVEL
ÖZEL BÜTÇE KAPSAMINDAKİ İDARELER
| 1- Yükseköğretim Kurulu |
| 2- Üniversiteler |
| 3- Yüksek Teknoloji Enstitüleri |
| 4- Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Merkezi |
| 5- Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Başkanlığı |
| 6- Atatürk Araştırma Merkezi |
| 7- Atatürk Kültür Merkezi |
| 8- Türk Dil Kurumu Başkanlığı |
| 9- Türk Tarih Kurumu Başkanlığı |
| 10- Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü |
| 11- Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu |
| 12- Türkiye Bilimler Akademisi Başkanlığı |
| 13- Türkiye Adalet Akademisi Başkanlığı |
| 14- Avrupa Birliği Eğitim ve Gençlik Programları Merkezî Başkanlığı |
| 15- Yakın ve Ortadoğu Çalışma Eğitim merkezî |
| 16- Kredi ve Yurtlar Kurumu Genel Müdürlüğü |
| 17- Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü |
| 18- Devlet Tiyatroları Genel Müdürlüğü |
| 19- Devlet Opera ve Balesi Genel Müdürlüğü |
| 20- Türkiye Radyo ve Televizyon Kurumu Genel Müdürlüğü |
| 21- Vakıflar Genel Müdürlüğü |
| 22- Hudut ve Sahiller Sağlık Genel Müdürlüğü |
| 23- Türkiye Muhasebe Standartları Kurulu |
| 24- Türk Akreditasyon Kurumu |
| 25- Türk Standartları Enstitüsü |
| 26- Milli Prodüktivite Merkezi |
| 27- Türk Patent Enstitüsü |
| 28- Türkiye Sanayi Sevk ve İdare Enstitüsü |
| 29- Ulusal Bor Araştırma Enstitüsü |
| 30- Türkiye Atom Enerjisi Kurumu |
| 31- Savunma Sanayi Müsteşarlığı |
| 32- Millî Savunma Bakanlığı Akaryakıt İkmal ve NATO POL Tesisleri İşletme Başkanlığı |
| 33- Küçük ve Orta Ölçekli Sanayi Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı |
| 34- İhracatı Geliştirme Etüt Merkezi |
| 35- Ekonomik Kültürel Eğitim ve Teknik İşbirliği Başkanlığı |
| 36- Özel Çevre Koruma Kurumu Başkanlığı |
| 37- GAP Bölge Kalkınma İdaresi Başkanlığı |
| 38- Özelleştirme İdaresi Başkanlığı |
| 39- Toplu Konut İdaresi Başkanlığı |
| 40- Arsa Ofisi Genel Müdürlüğü |
| 41- Doğal Afet Sigortaları Kurumu |
| 42- Elektrik İşleri Etüt İdaresi Genel Müdürlüğü |
| 43- Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü |
| 44- Ceza ve İnfaz Kurumları ile Tutukevleri İş Yurtları Kurumu |
| 45- Adlî Tıp Kurumu Başkanlığı |
| 46- Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkezî Başkanlığı |
| 47- Yüksek İhtisas ve Araştırma Hastanesi |
| 48- Millî Piyango İdaresi Genel Müdürlüğü |
| 49- Spor-Toto Genel Müdürlüğü |
| 50- Kefalet Sandıkları |
Görüleceği üzere TRT 3018 sayılı kanunun II: Sayılı Cetvelinde sayılan kuruluşlar arasında 20.ci sırada yer almaktadır.
TRT daha sonra 5433 sayılı kanun ile 5018 sayılı kanun kapsamındaki listelerden çıkarılmıştır.
TRT ile birlikte TOKi ve TMSF gibi kurumlarda 5018 sayılı kanun kapsamından çıkarılmıştır.
5433 sayılı kanun ile cetvellerde birleştirmeler ve düzenlemeler yapılmıştır.
TRT’nin içerisinde yer aldığı ÖZEL BÜTÇELİ İDARELER yeni düzenleme ile II SAYILI CETVELİN (B) bölümünde sayılmıştır.
Değişiklik sonrası madde metni aynen aşağıdaki gibi olmuştur.
- B) ÖZEL BÜTÇELİ DİĞER İDARELER
1) Savunma Sanayi Müsteşarlığı
2) Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu
3) Türkiye ve Orta-Doğu Amme İdaresi Enstitüsü
4) Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu
5) Türkiye Bilimler Akademisi
6) Türkiye Adalet Akademisi
7) Yükseköğrenim Kredi ve Yurtlar Kurumu
8) Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü
9) Devlet Tiyatroları Genel Müdürlüğü
10) Devlet Opera ve Balesi Genel Müdürlüğü
11) Vakıflar Genel Müdürlüğü
12) Hudut ve Sahiller Sağlık Genel Müdürlüğü
13) Elektrik İşleri Etüd İdaresi Genel Müdürlüğü
14) Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü
15) Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü
16) Türk Akreditasyon Kurumu
17) Türk Standartları Enstitüsü
18) Millî Prodüktivite Merkezi
19) Türk Patent Enstitüsü
20) Ulusal Bor Araştırma Enstitüsü
21) Türkiye Atom Enerjisi Kurumu
22) Küçük ve Orta Ölçekli Sanayi Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı
23) İhracatı Geliştirme Etüt Merkezi
24) Türk İşbirliği ve Kalkınma İdaresi Başkanlığı
25) Özel Çevre Koruma Kurumu Başkanlığı
26) GAP Bölge Kalkınma İdaresi
27) Özelleştirme İdaresi Başkanlığı
28) Ceza ve İnfaz Kurumları ile Tutukevleri İş Yurtları Kurumu
