Abdullah ÇAVUŞ – BİLGİ & DENEYİM PAYLAŞIM PORTALI “Bilgiye sahip olarak doğmuş birisi değilim. Öğrenmeye çalışıyorum ve Öğretmeyi seviyorum” Konfüçyüs
İlgili Yazılar
SİYASİ PARTİLERİN KURULUŞ İŞLEMLERİ
Abdullah ÇAVUŞ/E.Vergi Müfettişi
YARGITAY verilerine göre ülkemizde kurulmuş olan 130 adet siyasi parti bulunmaktadır. 2820 Sayılı Siyasi Partiler Kanunu, siyasi partilerin kurulmaları, teşkilatlanmaları, faaliyetleri, görev, yetki ve sorumlulukları, mal edinimleri ile gelir ve giderleri, denetlenmeleri kapanma ve kapatılmalarıyla ilgili hükümleri kapsamaktadır. İş bu makalemizde siyasi partilerin kuruluş işlemlerine ilişkin yasal hükümler ile uygulama hakkında bilgileri özet halinde vermeye çalışacağız.
I-KURULUŞ VE ÜYELİK İLE İLGİLİ GENEL HÜKÜMLER
SİYASİ PARTİLER; Anayasa ve kanunlara uygun olarak; Cumhurbaşkanı, milletvekili ve mahalli idareler seçimleri yoluyla, tüzük ve programlarında belirlenen görüşleri doğrultusunda çalışmaları ve açık propagandaları ile milli iradenin oluşmasını sağlayarak demokratik bir Devlet ve toplum düzeni içinde ülkenin çağdaş medeniyet seviyesine ulaşması amacını güden ve ülke çapında faaliyet göstermek üzere teşkilatlanan tüzel kişiliğe sahip kuruluşlardır.
SİYASİ PARTİLER, demokratik siyasi hayatın vazgeçilmez unsurlarıdır. Atatürk ilke ve inkılaplarına bağlı olarak çalışırlar.
Tüm Vatandaşlar siyasi parti kurma hakkına sahiptirler.
SİYASİ PARTİLER, Anayasa ve kanunlar çerçevesinde, önceden izin almaksızın serbestçe kurulurlar.
Her Türk vatandaşı, kanunda ve parti tüzüğünde gösterilen şartlara ve usullere göre siyasi partilere üye olma ve dilediği anda üyelikten çekilme hakkına sahiptir.
Kimse, aynı zamanda birden fazla siyasi partinin üyesi olamaz, aksi halde üyelik sıfatı bu siyasi partilerin hepsinde birden sona ermiş sayılır.
Kimse, bir partinin birden fazla teşkilat birimine üye kaydolamaz, aksi halde son kayıt tarihinden önce yapılmış olan üyelik kayıtları geçersizdir.
II-SİYASİ PARTİLERİN KURULUŞU
Siyasî partiler, partiye üye olma yeterliğine sahip en az OTUZ TÜRK vatandaşı tarafından kurulur.(2820 sayılı kanun mad.8)
Siyasi partilerin genel merkezi Ankara’da bulunur.
SİYASİ PARTİLER, AŞAĞIDA BELİRTİLEN BİLDİRİ VE BELGELERİN, İÇİŞLERİ BAKANLIĞINA VERİLMESİYLE TÜZELKİŞİLİK KAZANIRLAR.
Kuruluş Bildirisi Ve Ekinde Bulunacak Belgeler
1-Kurulacak siyasi partinin adı,
2-Genel merkez adresi,
3-Kurucuların adı, soyadı, doğum yeri ve tarihi,
4-Öğrenim durumları,
5-Meslek veya sanatlarıyla
6-ikametgahlarının belirtilmesi
7-Kuruluş bildiriminin bütün kurucular tarafından imzalanması
8-Kurucuların beşer adet olmak üzere kurucuların nüfus kayıt örnekleri,
9-Adli sicil belgeleri ve
10-Kurucuların ayrı ayrı düzenledikleri siyasi parti kurucusu olabilme şartlarını taşıdıklarını belirten imzalı beyannameler ile
11-Kurucular tarafından imzalanmış parti tüzüğü ve programının eklenmesi şarttır.
Bilgi ve belgelerin alındığı anda, İçişleri Bakanlığınca bir alındı belgesi verilir.
İçişleri Bakanlığı, kuruluş bildirisi ve alındı belgesinin onaylı birer örneği ile bildiri eklerinin birer takımını üç gün içinde Cumhuriyet Başsavcılığı ile Anayasa Mahkemesine gönderir.
III- SİYASİ PARTİLERİN TEŞKİLATI
SİYASİ PARTİLERİN teşkilatı; merkez organları ile il, ilçe ve belde teşkilatlarından; Türkiye Büyük Millet Meclisi Grubu ile il genel meclisi ve belediye meclisi gruplarından ibarettir. (2820 Sayılı kanun madde 7)
SİYASİ PARTİLERİN tüzüklerinde ayrıca kadın kolu, gençlik kolu ve benzeri yan kuruluşlarla, yabancı ülkelerde yurtdışı temsilciliği kurulması öngörülebilir.
Siyasi partilerin merkez organları; büyük kongre, genel başkan ile diğer karar, yönetim, icra ve disiplin organlarından ibarettir.
Bu organların isimleri ve üye sayıları tüzüklerinde gösterilir.
Parti tüzüğünde, partinin gayesine uygun olarak, danışma ve araştırma amaçlı ihtiyari kurullar da teşkil olunabilir.
İhtiyari kurulların görev ve yetkileri ile üyelerinin sayısı ve seçilme usulleri tüzüklerinde gösterilir.
Siyasi partilerin il teşkilatı; il kongresi, il başkanı, il yönetim kurulu ve il disiplin kurulundan oluşur.
Belde teşkilatı il ve ilçe merkezleri dışında belediye teşkilatı olan yerlerde kurulur.
Belde teşkilatları ilçe başkanlığına bağlıdır. Bu teşkilatların seçim tarzı, kuruluş ve faaliyet şekil ve şartları, üye sayısı, il ve ilçe teşkilatlarıyla münasebetleri siyasi partilerin tüzüklerinde gösterilir.
Şu kadar ki, belde teşkilatının üye sayısı üçten az olamaz.
IV- SİYASİ PARTİ SİCİLLERİ
Cumhuriyet Başsavcılığınca her siyasi parti için bir sicil dosyası tutulur. (2820sayılı kanun madde 10)
Bu sicil dosyasında:
a) Kuruluş bildirisi ve ekleri;
b)Merkez organları ile, teşkilat kurdukları il, ilçe ve beldeleri, bunların organlarında görev alanların adlarını, soyadlarını, doğum yer ve tarihlerini, meslek veya sanatlarını ve ikametgahlarını gösterir onaylı listeleri,
c) Partinin faaliyetlerini düzenleyen her türlü yönetmelikler ve diğer yayınları,
d) Partiye kayıtlı üyelerin, ilçelere göre (b) bendindeki bilgileri içeren listeleri,
Bulunur.
Cumhuriyet Başsavcılığınca istenilen sicille ilgili diğer bilgi ve belgeler de bu dosyaya konulur.
Siyasi partiler, (b) ve (c) bentlerindeki bilgi ve belgeler ile bunlarda ve parti tüzük ve programlarında yapılan değişiklikleri, yayın veya değişiklik tarihinden itibaren onbeş gün içinde; (d) bendindeki listeler ile bunlarla ilgili değişiklikleri ise, altı ayda bir Cumhuriyet Başsavcılığına gönderirler.
Siyasi partilerin kapatılmaları veya kapanmaları sicillerine işlenir.
Bu sicil herkese açıktır.
Soruşturma ile ilgili bilgilerin gizliliğine ilişkin hükümler saklıdır.
Siyasi Partilerin bu Kanuna göre yapacakları kongre delege seçimlerinde ve ön seçimlerde (b) ve (d) bentleri gereğince Cumhuriyet Başsavcılığına bildirilmiş üye listeleri esas alınır.
Cumhuriyet Başsavcılığı, üye listelerinin düzenlenmesi, yazımı, bunların ilçe seçim kurullarına gönderilmesi ve buna ait işlerde 298 sayılı Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanunun 31 inci maddesinin üçüncü fıkrasındaki esaslar dairesinde personel görevlendirebileceği gibi, bu işlerin yürütülmesinde kamu kurum ve kuruluşlarına ait teknik araçlardan da yararlanabilir.
Görevlendirileceklere 298 sayılı Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanunun 182 nci maddesine göre ücret ödenir.
Bu ücretler ile hizmetin ifası için gerekli ödenek Genel Bütçeden ödenir.
V- İL DERNEKLER MÜDÜRLÜĞÜNCE İSTENİLEN BELGELER
2820 sayılı Kanunun 121 inci maddesinin birinci fıkrasında yer alan
“Türk Kanunu Medenisi ile Dernekler Kanununun ve dernekler hakkında uygulanan diğer kanunların bu Kanuna aykırı olmayan hükümleri, siyasi partiler hakkında da uygulanır.”
Hükmü çerçevesinde, dernek ve sendikalarda olduğu gibi siyasi partilerin kuruluş ve bildirimine ilişkin 2820 sayılı Kanunda belirtilen iş ve işlemlerinin de İçişleri Bakanlığı Dernekler Dairesi Başkanlığı merkez ve taşra birimlerince yürütülmektedir.
Bu çerçevede kuruluş işlemlerine ilişkin yukarıdaki bölümde detayları verilen evraklar İL DERNEKLER MÜDÜRLÜĞÜNE teslim edilmektedir
Bununla birlikte SİYASİ PARTİLER tarafından gerçekleşen faaliyetleri ile ilgili olarak İL DERNEKLER müdürlüğüne verilecek olan diğer bilgi ve belgeler aşağıdaki gibidir.
1-Parti Genel Merkez Bildirimleri
a-Kongre sonuç bildirimi,
b-Organ değişikliği bildirimi,
c-Kongre tarihi bildirimi,
d-Adres değişikliği bildirimi.
2- Parti İl ve İlçe Teşkilatlarının Bildirimleri
a-Kongre sonuç bildirimi
b-Organ değişikliği bildirimi
c-Kongre tarih bildirimi
d-Adres değişikliği bildirimi
Kongrenin yapılacağı tarihten en az (7) gün öncesinde Mülki Makama hitaben talebini içeren bildirimi dilekçe ekinde Yönetim Kurulu Kararı, Gündem ve Delege listesi ekli olarak sunacaktır. Dilekçe ve ekleri İl Dernekler Müdürlüğüne teslim edilecektir.
Parti organları ve parti tüzüğünde belirtilen bir göreve getirilenlerin; adları, soyadları, doğum yer ve tarihleri, meslek veya sanatlarının belirtildiği form ile ikametgâhları, nüfus cüzdanı örnekleri ve adli sicil belgeleri; o mahallin en büyük mülki amirliğine seçim veya atanmadan başlayarak onbeş gün içinde yazı ile bildirilir.
Konuya ilişkin 2820 sayılı kanunun 33. Maddesi hükmü aşağıdaki gibidir.
Organlarda görev alanların ilgili makamlara bildirilmesi:
Madde 33 – Parti kongreleri hariç olmak üzere, her kademedeki parti organlarıyla parti tüzüğünde belirtilen bir göreve getirilenlerin adları, soyadları, doğum yer ve tarihleri, meslek veya sanatları, ikametgahları ve nüfus cüzdanı örnekleri; o mahallin en büyük mülki amirliğine seçim veya atanmadan başlayarak onbeş gün içinde yazı ile bildirilir. Valiliklerce birleştirilen bu bilgi ve belgeler İçişleri Bakanlığına ve Cumhuriyet Başsavcılığına gönderilir.
Merkez organlarında görevlendirilenlerle ilgili bilgi ve belgeler de aynı süre içinde doğrudan İçişleri Bakanlığına ve Cumhuriyet Başsavcılığına verilir.
Parti kongreleri sonunda ise il dernekler müdürlüğüne aşağıdaki bilgi ve belgelerin 15 gün içinde verilmesi gerekmektedir.
1-Genel Kurul Sonuç Bildirim Çizelgesi
2-Organlara (Yönetim, Denetleme, Disiplin ve tüzüklerinde belirtilmek suretiyle diğer organlara) Seçilen Asil ve Yedek Üyelerin;
a-Nüfus Kayıt Örneği
b-İkametgah ( Yerleşim Yeri ve Diğer Adres) Belgesi
c-Adli Sicil Belgesi- (Adli Sicil Belgesinde Kaydı Bulunanların Mahkeme Kararı ile Birlikte)
d-Divan Tutanağı Fotokopisi
e-Seçim Kurulundan Onaylı Seçim Sonuç Tutanağı Fotokopisi
Dernekler Müdürlüğünce ilgili evraklar kontrol edilerek teslim alındıktan sonra eksiksiz olması halinde siyasi partilerin hak kaybına uğramaması için en kısa sürede İçişleri Bakanlığı ve Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığına gönderilir.
Evrakların eksik olması durumunda ilgili parti teşkilatına 5253 Sayılı Dernekler Kanunu’nun 17.maddesi kapsamında (30) günlük süre verilerek eksikliklerin tamamlanması istenilir.
