Abdullah ÇAVUŞ – BİLGİ & DENEYİM PAYLAŞIM PORTALI “Bilgiye sahip olarak doğmuş birisi değilim. Öğrenmeye çalışıyorum ve Öğretmeyi seviyorum” Konfüçyüs
İlgili Yazılar
DEMOKRASİNİN VAZGEÇİLMEZ UNSURU SİYASİ PARTİLER
Abdullah ÇAVUŞ/E.Vergi Müfettişi
Denetim TV Youtube Kanalı için çektiğimiz Siyasi Partilerin Denetimi konulu videolarda siyasi partilerin hesapları, bütçeleri, kesin hesapları gelir ve giderleri gibi konulara değinmiştik.
Dernekler ve Vakıflar ile ilgili yazdığımız 25 makaleden oluşan e-kitaplarımızdan sonra Siyasi Partilerin Hesapları ve Mali Denetimi isimli bir çalışma yapmanında elzem olduğunu gördük.
Bu nedenle iş bu çalışmayı başlattık. Bu e kitap çalışmamızda;
1-Partilerin Demokratik sistemlerdeki önemi
2-Siyasi Partilerin Kuruluşu
3-Partilerin Gelirleri
4-Partilerin Giderleri
5-Parti Bütçeleri
6-Parti Kesin Hesapları
7-Partiye Yapılacak Bağış ve Yardımlarda Usul ve Esaslar
8-Devlet Yardımları
9-Tutulacak defterler
10-Defter Tasdik Makamı
11-Parti Denetimleri
12-Satıştay Denetimi
13-Anayasa Mahkemesi Denetimi
14-İç Denetim
15-Bağımsız Denetim
VB. Mali Konularla ilgili makaleler yazacağız.
SİYASİ PARTİ NEDİR?
Anayasa ve kanunlara uygun olarak; milletvekili ve mahalli idareler seçimleri yoluyla, tüzük ve programlarında belirlenen görüşleri doğrultusunda çalışmaları ve açık propagandaları ile milli iradenin oluşmasını sağlayarak demokratik bir devlet ve toplum düzeni içinde ülkenin çağdaş medeniyet seviyesine ulaşması amacını güden ve ülke çapında faaliyet göstermek üzere teşkilatlanan tüzel kişiliğe sahip kuruluşlardır
Ülkemizde siyasi partilerin demokratik siyasi hayatın vazgeçilmez unsurları oldukları, hem 1961 hem de 1982 Anayasalarında ifade edilmektedir.
1982 yılında kabul edilen T.C. Anayasası’nın 68.ci maddesinde bu durum ‘Siyasi partiler, demokratik hayatın vazgeçilmez unsurlarıdır’ şeklinde ifadesini bulmuştur.
Bu tespit, sadece bizim Anayasalarımıza özgü değildir. Uzunca bir zamandır siyasi partiler, tüm ülkelerin anayasalarında demokratik rejimlerin zorunlu unsurları olarak kabul edilmektedir.
Siyasi partinin tanımı 1983 tarih ve 2820 sayılı Türk Siyasi Partiler Kanunu (SPK)’nun 3. maddesinde şu şekilde geçmektedir:
“Siyasi partiler, Anayasa ve kanunlara uygun olarak; milletvekili ve mahalli idareler seçimleri yoluyla, tüzük ve programlarında belirlenen görüşleri doğrultusunda çalışmaları ve açık propagandaları ile milli iradenin oluşmasını sağlayarak demokratik bir devlet ve toplum düzeni içinde ülkenin çağdaş medeniyet seviyesine ulaşması amacını güden ve ülke çapında faaliyet göstermek üzere teşkilatlanan tüzel kişiliğe sahip kuruluşlardır.”
2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunun 4. Maddesinde ise siyasi partilerin vazgeçilmezliğine yönelik düzenlemeler yapılmıştır.
Siyasi partilerin vazgeçilmezliği ve niteliği: Madde 4 –
Siyasi partiler, demokratik siyasi hayatın vazgeçilmez unsurlarıdır. Atatürk ilke ve inkılaplarına bağlı olarak çalışırlar.
Siyasi partilerin kuruluşu, organlarının seçimi, işleyişi, faaliyetleri ve kararları Anayasada nitelikleri belirtilen demokrasi esaslarına aykırı olamaz.
Siyasi partiler, Anayasa ve kanunlara uygun olarak; milletvekili ve mahalli idareler seçimleri yoluyla, tüzük ve programlarında belirlenen görüşleri doğrultusunda çalışmaları ve açık propagandaları ile milli iradenin oluşmasını sağlayarak demokratik bir Devlet ve toplum düzeni içinde ülkenin çağdaş medeniyet seviyesine ulaşması amacını güden v e ülke çapında faaliyet göstermek üzere teşkilatlanan tüzel kişiliğe sahip kuruluşlardır.
Demokratik sistemlerde siyasi partiler, farklı siyasi görüş ve çıkarları ortak bir zeminde uzlaştırarak temsil eden kuruluşlardır.
Siyasi partiler iktidardayken toplumu yönetme, muhalefetteyken iktidarı denetleme görevini yerine getirirler.
Demokratik sistemlerde siyasi partiler, farklı siyasi görüş ve çıkarları ortak bir zeminde uzlaştırarak temsil eden kuruluşlardır. Siyasi partiler iktidardayken toplumu yönetme, muhalefetteyken iktidarı denetleme görevini yerine getirirler.
Günümüzde doğrudan demokrasinin ülke yönetimini içerecek düzeyde işlerlik bulmasının çeşitli nedenlerle mümkün olamaması temsili demokrasiyi; temsili demokrasinin işletilebilmesi ise sayılan işlevleri en iyi yerine getirebilen kuruluşlar oldukları için siyasi partilerin varlığını zorunlu kılmaktadır.
Demokratik siyasi hayatın vazgeçilmez unsurları olan siyasi partiler, demokratik sistemlerde hayati önemi haiz siyasi işlevler yerine getirmektedirler. Temsili demokrasi siyasi partiler eliyle gerçekleştiği gibi, çağdaş demokrasinin mümeyyiz vasfı olan “çoğulculuk” ilkesi de ancak siyasi partiler marifetiyle hayat bulmaktadır. Bu nedenle çağdaş demokrasiler, “siyasi partiler demokrasisi” olarak da adlandırılmaktadır.
Demokrasilerinde partilerin sadece varlığı değil, örgütlenme özgürlüğü ve iktidar için eşit rekabet şartlarına sahip olmaları, demokratik bir rejim için vazgeçilmez niteliklerdir.
Siyasi partiler, toplumun geniş kesimlerinin artan siyasal katılım ihtiyaçlarından doğmuşlar ve bu katılmanın daha da genişlemesine katkıda bulunmuşlardır.
Siyasi partiler demokratik ve çağdaş yaşamın vazgeçilmez unsurları olarak karşımıza çıkmaktadırlar. İster demokratik rejimlerde olsun isterse de anti-demokratik sistem ve yasalarla yönetilirse yönetilsin bir ülkedeki siyasal yaşamın en önemli unsuru siyasi partilerdir.
Siyasal sistemin niteliğinin demokratik, otoriter veya totaliter olması siyasi partilerin toplumdaki yeri ve önemini değiştirmemektedir.
Siyasi partilerin olmadığı bir ülke oldukça nadirdir. Bazı ülkelerde sadece bir siyasi parti bulunurken, diğerlerinde birkaç parti mevcuttur. Partiler, otoriter rejimlerin yanı sıra demokrasilerin politikalarında da önemli bir role sahiptir, ancak genellikle demokrasiler otoriter rejimlere kıyasla daha fazla siyasi partiye sahiptir.
Otoriter rejimler genellikle ülkeyi yöneten tek bir partiye sahiptir ve bazı siyaset bilimciler iki veya daha fazla parti arasındaki rekabeti demokrasinin temel bir parçası olarak kabul eder.
Birçok siyasi parti ideolojik hedeflerle motive olmaktadır.
Demokratik seçimlerde liberal, muhafazakar ve sosyalist partiler arasında rekabet sıkça görülür; çok büyük siyasi partilerin diğer yaygın ideolojileri arasında komünizm, popülizm, milliyetçilik ve İslamcılık bulunur.
Çoğulcu demokratik rejimlerde siyasi partiler, iktidara geldikleri zaman, ülkenin ve toplumun sorunlarına yönelik çözümler getirme iddiasında bulunurlar. Siyasi partiler arasındaki yarış, seçimlerde başarılı olarak iktidarı ele geçirmeye yönelik olduğu kadar; ülkenin mevcut sorunlarına çözüm üretme yarışıdır.
Bir siyasi partinin ürettiği çözüm önerilerinin belgesi ise parti programlarıdır. Dolayısı ile siyasi partiler, halkın beğenisine sundukları parti programları sayesinde sorunlara ne gibi çözümler ürettiklerini gösterebilirler. Seçmenler de ancak partilerin sundukları programları inceleyerek bir tercihte bulunabilirler.
Siyasi partiler olmadığı takdirde her birey kendi başına bir fikri, bir davayı, bir ideali gerçekleştirmeye çalışacak, sonuçta hiçbir ortak görüş yürütülemeyecek ve ortaya konulamayacaktır.
Seçmenler örgütsüz bir yığın haline gelecek ve amaçlarını doğrudan dile getirme imkanı bulamayacaktır. Demokratik toplumlarda bu işlevleri siyasi partiler yerine getirmektedir.
Yönetenler ile yönetilenler arasında seçim zamanları dışında da sürekli bir etkileşimi, toplumda değişik sosyal grupların çıkarlarının birleştirilmesi, yöneticilerin seçimler yoluyla belirlenmesinde, katılımın sağlanarak sistemin somut bir biçimde işlemesini sağlamada, örgütlü bir güç olan siyasi partilerin katkısı büyüktür.
Bu bakımdan temsili sistemlerde, siyasi hayatın vazgeçilmez unsuru, iktidarı meşru yoldan ele geçirmenin, paylaşmanın ve korumanın meşru aracı olan siyasi partilerin, toplum içindeki fonksiyonları da önem kazanmaktadır.
Siyasi partilerin fonksiyonlarını beş grupta toplamak mümkündür.
1- Görüşleri ve Çıkarları Birleştirme Fonksiyonu
Siyasi partilerin önemli fonksiyonlarından biri, toplumdaki düşünce, görüş ve eğilimlere açılık kazandırarak, onları ortak çıkar etrafında birleştirmektir. Kişisel ve dağınık düşünceleri, bir yön vererek birleştiren partiler, aynı zamanda kamuoyu da yaratırlar. Zaman içinde belirginleşen ve süreklilik kazanan bu düşünceler, aynı zamanda siyasi partilerin kurumsallaşmasını da sağlar.
2- Yöneticilerin Belirlenmesini Sağlama Fonksiyonu
Siyasi partilerin önemli fonksiyonlarından biri de ülkeyi değişik kademelerde yönetecek olan kadroların, belirlenmesini sağlamaktır. Bir tür politika okulu olma özelliğindeki siyasi partiler, belli görüşün savunucusu olanları veya iktidarı kullanacak kadroları, seçmenlere tanıtarak, onların oyları üzerinde etkili olmaya çalışır
3- Siyasi İktidarı Kullanma Fonksiyonu
Siyasi partilerin en önemli fonksiyonlarından biri de iktidara gelerek programlarında ve seçimlerde söz verdikleri politikayı uygulamaktır. Seçimleri kazanarak iktidara gelen siyasi partiler, yasama ve yürütme organını devralarak, ülkeyi yönetmeye başlarlar
4- İktidarı Denetleme Fonksiyonu
Siyasi partilerin çok önemli bir fonksiyonu da siyasi iktidarın denetlenmesidir. Günümüzün demokratik toplumları iktidar-muhalefet dengesine dayanır. Muhalefet partilerinin görevi, alınacak siyasi kararları kendi görüşleri doğrultusunda etkilemek ve gensoru, meclis araştırması ve soruşturması gibi normal parlamenter denetimlerin yanısıra, kararları kamuoyu oluşturmak suretiyle, halkın denetimine sunmaktır.
Partiler geleceğin yönetici kadrolarını yetiştirmelerinin yanı sıra, halkın ulusal ve uluslararası sorunlar üzerine dikkatini çekerek, belli bir görüşün oluşmasına yardımcı olarak, toplumu eğitme işlevini yerine getirirler. Partiler toplumda kök salabilmek ve taban oluşturabilmek için, yığınları, temel sorunlarla ilgili olarak aydınlatırlar, eğitirler ve giderek kendi doktrinleri doğrultusunda bilinçlendirmeye çalışırlar.
Kaynak
1-Türkiye’de Siyasi Partilerin Finansmanı Ve Siyasi Rekabette Eşitlik Doktora Tezi-Rengül EKİZCELEROĞLU
2-Siyasi Partilere Önerilen Muhasebe Sistemi Ve Önerilen Hesap Planı İle Türkiye Muhasebe Standartları İle Uyumlaştırma Yüksek Lisans Tezi- Yakup Söylemez
3-SETA YAYINI-Siyasi Partilerin Finansmanı Devlet Yardımı, Sınırlamalar Ve Mali Denetim-Cem Duran UZUN
4-Türkiye’de Siyasi Partilerin Mali Denetiminin İncelenmesi Ve Değerlendirilmesi (Yüksek Lisans Tezi) Fatih Güler
5-Makale: Siyasi Partilerin Mali Denetimi: Anayasa Mahkemesi’nin 2019 Yılı Kararları Ekseninde Kısa Bir Analiz-Ferhat USLU- Melike YAVUZ DALGIÇ
6-www.wikipedia.org
7- Abdullah MUTLU-Ankara Valiliği İl Planlama Uzman Yardımcılığı Uzmanlık Tezi
8-1982 Anayasası
9-2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu
