Abdullah ÇAVUŞ – BİLGİ & DENEYİM PAYLAŞIM PORTALI “Bilgiye sahip olarak doğmuş birisi değilim. Öğrenmeye çalışıyorum ve Öğretmeyi seviyorum” Konfüçyüs
İlgili Yazılar
İKTİSADİ İŞLETME KURULUŞU NASIL YAPILIR?
(100 SORUDA DERNEKLER KANUNU SORU-14)
Abdullah ÇAVUŞ/E.Vergi Müfettişi-Bağımsız Denetçi
Tüzüklerinde yer alan amaçlarını gerçekleştirmek üzere dernekler gelir elde etmek durumundadır. Gelir elde etmek için birçok dernek iktisadi işletme kurmaktadırlar.
Bu kapsamda uygulamada Dernekler tarafından açılan öğrenci yurtları, pansiyon, çocuk yuvası, aş ocağı, huzurevi, spor salonu, kamp tesisleri, veya lokal açıldığı görülmektedir.
Tüzüklerinde iktisadi işletme kurma ve işletme konusunda hüküm bulunmayan dernekler tüzük değişikliği yaparak bu hak ve yetkiyi elde ederler.
Dernekler Kanununda derneklerin iktisadi işletme konuları ile ilgili özel bir hüküm yoktur.
Dernekler Kanununda hüküm bulunmayan hallerde Türk Medeni Kanunu hükümleri uygulanır.
Derneklere bağlı iktisadi işletmelerin tüzel kişilikleri, bağımsız muhasebeleri, kendilerine tahsis edilmiş sermayeleri yoktur. Bunlara rağmen kurumlar vergisine tabidirler.
Derneklerin amacı içinde yer alsa dahi, sürekli olarak yaptıkları ticari, sınai ve zirai işler iktisadi işletme olarak kabul edilmektedir.
Kâr gayesi olmasa bile sürekli bir ticari faaliyet niteliği olan lokal, restoran, lokanta, konukevi, kamp yeri, eğlenme ve dinlenme merkezi olan dernekler vergi mükellefi olmaktadır.
Uygulamada genel olarak derneğe bağlı ve sadece üyeleri için olsa ve kâr etmese dahi; pansiyon, yurt, lokanta-mal alım satımı, çeşitli kurslar (lisan kursu vb. ) kantin, çay ocağı, kamp işletmeciliği gibi işler, Maliye Bakanlığı ve Danıştay tarafından Kurumlar vergisine tabi olduğu kabul edilmiştir.
Dernek iktisadi işletmesi kurmak için ilk önce tüzükte ticari faaliyet yapılacağına dair madde bulunması gerekir.
Sivil Toplumla İlişikler Genel Müdürlüğünün web sayfasındaki örnek dernek tüzüğünde bu yönde hükümler bulunmaktadır.
Örnek dernek tüzüğünün 2. Maddesinin Dernekçe Sürdürülecek Çalışma Konuları ve Biçimleri başlığının 6.cı bendi aynen aşağıdaki gibidir
“6-Tüzük amacının gerçekleştirilmesi için ihtiyaç duyulan gelirleri temin etmek amacıyla iktisadi, ticari ve sanayi işletmeler kurmak ve işletmek,”
TÜZÜKLERİNDE BU YÖNDE HÜKÜM BULUNMAYAN DERNEKLER İKTİSADİ İŞLETME KURABİLMEK İÇİN TÜZÜK DEĞİŞİKLİĞİ YAPMAK ZORUNDADIR.
İktisadi işletme, dernekler ya da vakıflara ait ya da bağlı olup sermaye şirketleri, Anonim, Limited ya da Kooperatif gibi ekonomik işletmeler dışında kalan ticari, sınai ve zirai hizmet ve ürünleri sunan işletmedir.
Dernek iktisadi işletmeyi elde ettiği gelirlerin dışında amaçlarını gerçekleştirmek için ek gelirlere ihtiyacı olması durumunda kurabilir. Örneğin bir dernek düzenli olarak bir dergi çıkartmak ve bu dergileri satmak istiyorsa bunu ancak bir iktisadi işletme üzerinden gerçekleştirebilir. Bu durumda da bir vergi yükümlülüğü ortaya çıkmaktadır.
İş bu yazımızda Türk Ticaret Kanunu’nda Ticari işletme kavramına ilişkin hükümler ve iktisadi işletmelerin kuruluşu için istenilen belgeler ve kuruluş süreci hakkında bilgiler verilecektir.
I- TÜRK TİCARET KANUNU’NDA TİCARİ İŞLETME
Türk Ticaret Kanunu’na göre Ticari işletme; iktisadi faaliyetlerini devamlı ve bağımsız bir şekilde yürüten ve esnaf işletmeleri için öngörülen sınırı aşan düzeyde gelir sağlamayı hedefleyen işletmedir. Yine aynı kanuna göre, bir ticari işletmeyi kısmen dahi olsa kendi nam ve hesabına işleten kişiye Tacir denilmektedir.
Hangi tüzel kişiliklerin tacir sayılacağı ise TTK’nunun 16. Maddesi ile düzenlenmiş olup, bu maddenin amir hükümlerine göre Ticaret Şirketleri, Dernekler, Vakıflar ve Kamu Tüzel Kişiliğine haiz teşekküllerce ticaret gayesi ile kurulan kurum ve kuruluşlar tacir sayılmaktadır.
TTK – MADDE 16– (1) Ticaret şirketleriyle, amacına varmak için ticari bir işletme işleten vakıflar, dernekler ve kendi kuruluş kanunları gereğince özel hukuk hükümlerine göre yönetilmek veya ticari şekilde işletilmek üzere Devlet, il özel idaresi, belediye ve köy ile diğer kamu tüzel kişileri tarafından kurulan kurum ve kuruluşlar da tacir sayılırlar.
Tacir tarafından işletilen ticari işletmenin, bizatihi kendisinin hukuki bir varlığı yoktur. Önemli olan işletmeyi kendi adına işleten kimsenin yani tacirin kim olduğudur.
Bu yönüyle Derneklere baktığımızda, Türk Ticaret Kanununun yukarıda tam metni verilen 16. Maddesine göre yasal olarak tacir olarak kabul edilen kişilik, Dernek tüzel kişiliğinin bizzat kendisidir.
Dernekler tarafından kurulun İktisadi işletmelerin tüzel kişiliği olmadığı gibi derneklerin iktisadi işletmeleri kanunen tacir sayılmamakta, tacir sıfatı ve ticari faaliyetlerden doğan sorumluluklar, asıl tüzel kişiliğe haiz olan derneğe verilmektedir.
II- TACİR OLMANIN SONUÇLARI
TTK 16. maddesi hükümleri gereği Derneklerin Kuracağı İktisadi İşletmeler TACİR sayıldıkları için TTK madde 18 hükümleri gereği tacir olmanın hükümlerine tabidir.
Buna göre;
Tacir olmanın hükümleri
I – Genel olarak
MADDE 18– (1) Tacir, her türlü borcu için iflasa tabidir; ayrıca kanuna uygun bir ticaret unvanı seçmek, ticari işletmesini ticaret siciline tescil ettirmek ve bu Kanun hükümleri uyarınca gerekli ticari defterleri tutmakla da yükümlüdür.
(2) Her tacirin, ticaretine ait bütün faaliyetlerinde basiretli bir iş adamı gibi hareket etmesi gerekir.
(3) Tacirler arasında, diğer tarafı temerrüde düşürmeye, sözleşmeyi feshe, sözleşmeden dönmeye ilişkin ihbarlar veya ihtarlar noter aracılığıyla, taahhütlü mektupla, telgrafla veya güvenli elektronik imza kullanılarak kayıtlı elektronik posta sistemi ile yapılır.
(4) Tacir sıfatına bağlı olan diğer hükümler saklıdır.
III- DERNEK İKTİSADİ İŞLETMESİ KURULUŞ SÜRECİ
Derneğin iktisadi işletme kurabileceğine dair tüzükte bir madde varsa, yönetim kurulu tarafından karar alınır.
Alınacak kararda aşağıdaki huşuların bulunması gerekmektedir.
1- Kurulacak olan İşletmenin Unvanı
2- Varsa Sermayesi
3-Sermayesi Yoksa gelir/giderinin dernek tarafından karşılanacağına dair hüküm
4-İktisadi İşletmenin Açık Adresi
5- İktisadi İşletmeyi temsil edecek kişilerin isimleri ve temsilcilerin uyrukları ile ev adresleri
6- İşletme konusu, faaliyetleri,
İktisadi İşletme kuruluşu için alınan kararlar noterden onaylatılmalıdır.
Derneklerin kuracağı iktisadi işletmeler bulundukları illerin TİCARET SİCİL MÜDÜRLÜKLERİNE kayıt edilmek zorundadırlar.
Ticaret sicil Müdürlüğüne MERSİS üzerinden başvuru yapılarak randevu alınması gerekmektedir.
Kuruluş için istenilen evraklar aynen aşağıdaki gibidir.
1-) Derneğin, merkezi, vergi kimlik numarası; işletmenin unvanı, sermayesi, ticari ikametgahı, işletmenin açılış tarihi, bu tarihteki gerçek faaliyetinin konusu ve bu konuyu gösterir NACE kodu, işletmeyi temsile yetkili kılınan kişilerin adı ve soyadı, yerleşim yeri, kimlik numarasının da yer aldığı başvuru dilekçesi,
3-) TTK md.40 a göre düzenlenmiş imza beyannameleri
4-) Derneğin faaliyette olduğunu gösteren resmi belge / Vakfın tüzel kişiliğinin devam ettiğini gösteren resmi belge,
5-) Dernek tüzüğünün aslı ile birlikte ibraz edilmek kaydıyla bir örneği veya noter onaylı örneği,
6-) Taahhütnamede veya başvuru belgesinde yer almaması halinde dernek yöneticilerinin bu göreve seçilmelerine ilişkin yetkili organ kararının bir örneği,
7-) İşletmenin açılmasına ve tesciline ilişkin yetkili organ kararının noter onaylı örneği (1 nüsha),
😎 Derneğin bir ticari işletme kurabilmesinin resmi bir makamın iznine veya onayına bağlı olduğu hallerde bu izin veya onaya ilişkin belge
V- İKTİSADİ İŞLETMELERİN KAPATILMASI
Dernek yönetim kurulundan alınacak kapanış kararı sonrasında tasfiye usulü ile iktisadi işletmeler kapatılabilir. Yönetim kurulundan alınacak karar ticari sicil müdürlüğüne tescil ettirilir.
Ticaret Siciline Tasçil sonrasında bir yıllık iktisadi işletmenin kapatılmasına yönelik olarak tasfiye süreci başlatılır.
Tasfiye kararı alındıktan sonra Ticaret Sicil Gazetesinde birer hafta ara ile 3 kez iktisadi işletme tasfiyesinin yapılacağı yayınlanır.
1 Seri No.lu Kurumlar Vergisi Genel Tebliği’nin “Tasfiye Karı” başlıklı (17.4)’ üncü bölümünde; “Özel kanunlarında tasfiye işlemlerine ilişkin herhangi bir hüküm bulunmayan iktisadi kamu kuruluşları ile dernek veya vakıflara ait iktisadi işletmelerden tüzel kişiliği haiz olmayanların mükellefiyeti, şahıs işletmelerinde olduğu gibi işin bırakılmasıyla sona erecektir. Bu tür işletmelerde tasfiye, mevcut iktisadi kıymetler ya satılmak ya da bağlı olduğu kurum, dernek veya vakfa fatura edilerek işletmeden çekilmek suretiyle sonuçlandırılacaktır. Bu kapsamda işi bırakan mükelleflerin ilgili döneme ait kurumlar vergisi beyannameleri ise Kurumlar Vergisi Kanununun 14’üncü maddesinde belirtilen sürede verilecektir.”
Şeklinde konuya açıklık getirilmiştir.
Buna göre, iktisadi işletmenin kurumlar vergisi mükellefiyeti işin bırakılmasıyla sona erecek olup, iktisadi işletmenin tasfiyesinin mevcut iktisadi kıymetlerin satılması ya da bağlı olunan DERNEĞE FATURA edilerek işletmeden çekilmek suretiyle sonuçlandırılması gerekmektedir.
TASFİYE SÜRECİNDE işletmenin borçları ödenir, alacakları tahsil edilir. Ödenmesi gereken vergi borçları ile diğer kurumlara olan borçlar kapatılır.
Bütün borç ve tahsilat işlemleri yapıldıktan sonra iktisadi işletmede kalan para, derneğe gelir olarak aktarılabilir.
İktisadi işletmelerin kapanış işlemleri de Ticaret Sicile kaydedilmek zorundadır.
Kapanış işlemleri için yönetim kurulu karar alındıktan sonra MERSİS Üzerinden Ticaret silinden randevu alınmalıdır.
Kapanış işlemlerinde aşağıdaki evrakların bulunması zorunludur.
1-) Derneğe / Vakfa ait ticari işletmenin faaliyetine son verilmesi halinde derneğin/vakfın yetkili organı tarafından alınmış kararın noter onaylı bir örneği
2-) İşletmeye ait aktif ve pasiflerin sıfırlandığını gösterir yetkililerce imzalanmış beyan
Kaynakça
1-Sivil Toplumla İlişkiler Genel Müdürlüğü Web sayfası
2-6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu
3-Kurumlar Vergisi Kanunu
4-1.Nolu Kurumlar Vergisi Genel Tebliği
