Abdullah ÇAVUŞ – BİLGİ & DENEYİM PAYLAŞIM PORTALI “Bilgiye sahip olarak doğmuş birisi değilim. Öğrenmeye çalışıyorum ve Öğretmeyi seviyorum” Konfüçyüs
İlgili Yazılar
TRT BANDROLÜNE TABİ CİHAZ ÇEŞİTLERİ VE BANDROL ÜCRETİ NİSPETLERİ
Abdullah ÇAVUŞ/TRT Strateji Uzmanı
Anayasamızın 133. Maddesi ile 2954 sayılı kuruluş kanunu gereği Kamu Hizmeti yayıncılığı yapmakla görevlendirilmiş tek kurum olan TRT nin özerkliği ve yayınlarının tarafsızlığı konusunda yasalarla verilen görevlerini yapabilmesinin temel koşulu siyasi iktidarlara tabi olmadan finansmanını kendisinin sağlamasıdır.
Bu amaçla 3093 sayılı TRT Gelirleri kanunu 1984 yılında TBMM de yasalaşarak yürürlüğe girmiştir. 3093 sayılı kanunda TRT’nin iki önemli gelir unsuru bulunmaktadır. İlki bandrol gelirleri ikincisi ise Nihai Tüketicilerin elektrik tüketimleri üzerinden alınan TRT Enerji Payı gelmektedir.
Bilindiği üzere kanunlar lafzı ve ruhu ile hüküm ifade ederler. Lafzın açık olmadığı hallerde ise maddeler arasındaki ilişkiye bakılmaktadır.
3093 sayılı kanununun 1984 yılında yasalaşmasından önce eski toprakların hatırlayacağı üzere evlerinde televizyon bulundurulanlar PTT ye para yatırmaktaydılar.
3093 sayılı Kanunla birlikte RADYO VE TV YAYINLARINI ALMAYA YARAYAN TÜM CİHAZLAR üzerinden bandrol vergisi alınarak TRT ‘ye finansman sağlanmak istenilmiştir.
Bunun için kanunun 4/a maddesinde bandrole tabi cihazlar tek tek sayılmış ve bu fıkranın son bendi olan 6. Bendinde ise “YUKARIDA SAYILAN CİHAZLARIN DIŞINDA KALAN VE RADYO TELEVİZYON YAYINLARINI ALMAYA YARAYAN HER TÜRLÜ CİHAZ” ifadesiyle Torba bir madde düzenlemesine gidilmiştir.
1- 2017 YILINDA 3093 SAYILI KANUNDA YAPILAN DEĞİŞİKLİĞE KADAR BANDROLE TABİ CİHAZLAR:
a- Bandrole Tabi Cihazların Sayıldığı Madde Metni:
3093 sayılı kanunun 4/a maddesinin 2017 yılında değişmeden önceki son haline göre bandrole tabi cihazlar aşağıdaki gibiydi.
Buna göre bandrole tabi cihazlar;
- Renkli televizyon
- Siyah – beyaz televizyon
- Radyo, portatif radyo-teyp, radyo- pikap
- Video
- Birleşik cihazlar ;
- a) Video – televizyon-radyo
- b) Video – televizyon
- c) Radyo – televizyon
- d) Müzik Seti ve benzerleri
- Yukarıda sayılan cihazların dışında kalan ve radyo televizyon yayınını almaya yarayan her türlü cihazlar.
b- Torba Bentten Kaynaklı Sıkıntılar:
TORBA BENT olan 6. Maddenin uygulamasın da zamanla sıkıntılar yaşanmaya başlamıştır. Bu sıkıntılar bazı mükellefler tarafından yargıya taşınmıştır.
Madde metninden anlaşılacağı üzere radyo ve televizyon yayınlarını almaya yarayan her türlü cihazlar üzerinden bandrol ücreti alınması gerekmektedir.
Kanunun çıktığı yıllarda bu cihazlar çeşit olarak oldukça az sayıda iken teknolojik gelişmeye paralel olarak zamanla sayıları hızla artmıştır.
Gelişen teknoloji ile klasik radyo/TV yayıncılığı devri kapanmış olup günümüzde teknolojik olan hemen her cihaz ya orijinal haliyle yada bir program veya donanım eklenmek suretiyle radyo ve TV yayınlarını alabilecek hale gelmektedir.
– İletişim sektöründeki teknolojik gelişmeler sonucu 3G, 4G derken 4,5 G işleme alınmıştır.
– Uydu alıcılarının da içinde olduğu Set-Top Box cihazlarının piyasaya girmiştir.
– Eski tip Video’ların yerini teknik donanımları çok daha yüksek olan kaydetme ve gösterme özelliğinin yanında depoladığı kayıtları kendi işletme sistemi sayesinde özel kod ve isimler ile koruyabilen sistemler çıkmıştır.
– Motorlu araçlarda ve kara taşımacılığında koltuk arkası TV sistemi veya eğlence sistemi veya monitör sistemi vs.. adları altında farklı ticari tanımlamalar kullanılarak ithalatı yapılan, koltuk arkası araç kafalıklarına takılabilen cihazlar ve son zamanlarda yaygın bir şekilde araçların çakmak girişine takılan ve yüklenilen müziklerin dinlenilmesini sağlayan Fm Transmitter’lar piyasaya çıkmıştır.
– Masa üstü bilgisayarlar ile laptopların yanında yüksek teknolojiye sahip dokunmatik ipad’larda video özelliğinin yanında radyo televizyon yayınlarını alma özelliklerinin bulunmasından dolayı TRT bandrolüne tabi cihaz sayıları artmış bulunmaktadır.
– Yüksek teknolojiye sahip dokunmatik ipad’larda video özelliğinin yanında radyo televizyon yayınlarını alma özelliklerinin bulunması bunların da masaüstü bilgisayarlar ile laptopların yerini almaya başlamasına yönelik son teknolojik gelişmeler
– Son olarak birleşik cihazlar gelişmiştir.
Örneğin radyolu adımsayarlar, radyolu kalemler, radyolu saatler, radyolu kalemler, radyolu ışıldaklar, radyolu fotoğraf makineleri, radyolu kulaklıklar, radyo yayınlarını alabilen navigasyon cihazları, radyolu MP3/MP4 çalarlar ve benzerleri
Bununla birlikte uygulamada 3093 sayılı kanunda ismen sayılanların dışında kalıpta TRT uygulamasında bandrole tabi tutulmak istenilen bazı cihazların satıcıları cihazlarının ismen sayılmadıkları ve/veya cihazların orijinal hallerinde radyo/TV yayınlarını alma özellikleri bulunmadığı gerekçeleriyle zaman zaman TRT ile bazıları yargıya taşınan ihtilaflar yaşanmıştır.
Anılan maddede cihaz isimleri tek tek sayılmadan, genel bir tanımla “radyo ve televizyon yayınlarını almaya yarayan her türlü cihaz” ibaresi kullanılmasından hareketle bazı firmalar sattıkları cihazların kanunda ismen sayılmamış olmasından dolayı TRT tarafından yapılan idari işlemi dava konusu yapmıştır.
Nitekim kanunun metninde ismen sayılmayan UYDU cihazları ile ilgili olarak Danıştay İdari Dava Daireleri Genel Kurulunun vermiş olduğu aşağıda özeti verilmekte olan kararda da bu durum açıkça görülmektedir.
Danıştay Dava Daireleri Kurulun’un konuya ilişkin kararı özetle aşağıdaki gibidir.
“Danıştay Onuncu Dairesince; 91/2539 ve 93/3912 sayılı Bakanlar Kurulu Kararlarının ticari ithalat amacı dışında yurtdışından getirilecek cihazlardan alınacak bandrol ücretini belirleyen düzenlemeler olması dolayısıyla bu davada incelenmelerine olanak bulunmadığı, davacı şirket tarafından bandrolsüz olarak satışa sunulan uydu alıcıları için bandrol ücreti ve ceza tahakkuku işlemine yönelik uyuşmazlığın çözümü için bilirkişi incelemesi yaptırıldığı, 3093 sayılı Yasanın 4. maddesinin (a) fıkrasının 6. bendinde yer alan hükmün uydu alıcılarını içermediği biçiminde bilirkişi raporu düzenlendiği, rapordaki saptamalar göz önünde bulundurularak işlemin dayanağı olan yasa maddesinin kapsamının değerlendirilmesinden insanların algılayabileceği türde işaret üretmeyen uydu alıcılarının bandrol ücretine tabi olmadığı sonucuna varıldığı gerekçesiyle, Bakanlar Kurulu Kararlarına yönelik davanın reddine, bandrol ücreti ve para cezası tahakkukuna ilişkin işlemin iptaline karar verildiği anlaşılmıştır. 3093 sayılı Türkiye Radyo Televizyon Gelirleri Kanununun ithal veya imal edilen hangi cihazların bandrol ücretine tabi olduğunu belirleyen 4. maddesinin (a) fıkrasının ilk 5 bendinde cihaz ismi sayılması yoluna gidilmişken, 6. bendinde “yukarıda sayılan cihazların dışında kalan ve radyo televizyon yayını almaya yarayan her türlü cihaz” tanımına yer verilerek, bu cihazların da bandrol ücreti ödeme yükümlülüğüne tabi olduğu belirtilmiştir. Anılan bu hüküm iletişim alanındaki hızlı teknolojik değişim karşısında, maddenin diğer fıkralarında ayrı ayrı sayılan cihazlar dışında kalan ancak benzer fonksiyonlara sahip cihazların da bandrol ücreti yükümlülüğü kapsamına alınması amacıyla getirilmiştir. 6. bent kapsamına girecek cihazların ancak doğrudan göze ve/veya kulağa hitap eden cihazlar olması gerekmemekte, radyo ve televizyon yayınını almaya yarayan her türlü cihazın bu bent kapsamında değerlendirilmesi gerekmekte olduğundan dolayı, uydu alıcılarının da söz konusu 6. bent kapsamında olduğunun kabulü gerekir. Bu durumda, davacının ithal ettiği uydu alıcıları için 3093 sayılı Yasanın 4. maddesinin (a) fıkrasının 6. bendi gereğince bandrol ücreti ödenmesi gerektiğinden ve bandrol ücreti ve para cezası tahakkukuna ilişkin dava konusu işlemde hukuka aykırılık görülmediğinden, davanın bu kısmında iptal kararı verilmesinde hukuki isabet bulunmamaktadır.” E: 1998/218, K: 1999/335, Karar tarihi: 08.03.1999
2- 2017 YILINDA 3093 SAYILI KANUNLA YAPILAN DEĞİŞİKLİKLER SONUCU BANDROLE TABİ CİHAZLAR:
UYDU cihazları konusunda Danıştay tarafından verilen ve kesinleşen karara rağmen, MP3 çalar üretici/ithalatçıları ve kanunda tadadi olarak sayılanların dışında kalan ve asli fonksiyonları radyo ve/veya tv yayını almak olarak belirlenmemiş olmakla bu yayınları alabilen cihaz sahiplerince TRT aleyhine davalar açılmaya devam edilmiştir.
Öte yandan araçlarla birlikte ithal edilen ve aracın mütemmim cüzi konumunda olan radyo/televizyon müzik seti vb. bandrole tabi cihazlardan bandrol ücreti alınması konusunda 5904 sayılı kanun değişikliği ile Bakanlar Kuruluna alınan yetki çerçevesinde çıkarılan kararnamelerde bazı taşıt imalatçısı firmalarca dava konusu yapılmıştır.
Bunun üzerine 2017 yılında 3093 sayılı kanunda bu tür davalara son yemek üzere açık ve sarih düzenlemeler yapılmıştır.
Buna göre bandrole tabi cihazlar ve bandrol ücreti oranları aşağıdaki gibidir.
- Renkli televizyon için % 8,
- Siyah – beyaz televizyon için % 8,
- Radyo, portatif radyo-teyp, radyo-pikap % 8,
- Video için % 12,
- Birleşik cihazlar için:
- Video – televizyon-radyo /Video – televizyon / Radyo – televizyon % 12,
- Müzik seti ve benzerler % 10
- Cep telefonları için % 6,
- Bilgisayarlar ve tablet bilgisayarlar için % 2,
- Taşıtlarda yer alan bandrole tabi cihazların ayrı ayrı tevsik edilememesi hâlinde, imalatta taşıtın satış faturasındaki (özel tüketim vergisi hariç) Katma Değer Vergisi matrahı, ithalatta ise gümrük giriş beyannamesindeki (özel tüketim vergisi hariç) Katma Değer Vergisi matrahı üzerinden;
- Kara taşıtları için % 0,4,
- Diğer taşıtlar için % 0,01,
- Video görüntü veya ekranına bağlantı yapılmak üzere tasarlanmış olan televizyon alıcıları (uydu alıcıları, set üstü medya kutuları dâhil) için %10,
- Yukarıda sayılan cihazların dışında kalan ve görsel ve/veya işitsel yayınları alabilen her türlü cihazlar %10
3- 3093 SAYILI KANUNDAKİ CİHAZLARI SINIFLANDIRMAK MÜMKÜNMÜDÜR?
Esas itibariyle kanunun 4. maddesinde sayılan cihazları kendi aralarında 3 gruba ayırmak mümkündür.
a- Asli fonksiyonları radyo ve/veya televizyon yayınlarını almak olarak belirlenmiş olan ve doğrudan kulağa ve göze hitap eden görüntü itibariyle de birbirinden kolayca ayırt edilebilecek olan Cep Telefonları, Radyolar, Televizyonlar, Bilgisayarlar ve Uydu cihazları gibi cihazlar.
b- Asli fonksiyonu radyo ve/veya televizyon yayınlarının almak olarak belirlenmiş olan ve yukarıdakiler gibi doğrudan göze ve kulağa hitap eden ancak, görüntü itibariyle kolayca ismen ayırt edilemeyen, televizyon, radyo ve videonun kendi aralarındaki birleşiminden meydana gelen ve bu nedenle kanundaki ifadesiyle “birleşik cihaz” olarak nitelendirilen cihazlar.
c- Son olarak bu iki grubun dışında kalan radyo ve televizyon yayınlarını almaya yarayan her türlü cihazlar ki bu cihazlar gelişen teknoloji ile birlikte her geçen gün çeşitlenmekte olan cihazlardır.
4- ESKİ VE YENİ DÜZENLEME ARASINDAKİ FARKLAR:
3093 sayılı kanununun 4/a maddesinin 6. Maddesindeki torba hükmün uygulanmasından kaynaklı karışıklıklar giderilmek amacıyla değişiklik yapma mecburiyeti hasıl olmuştur.
Yapılan değişiklikler sonucu;
1- 3093 sayılı kanunun 4/a-6 bent hükmüne açıklık getirilmiştir. Daha önceki metinde torba hükümden hareketle Bakanlar Kurulu Kararları ile ismen sayılarak bandrole tabi tutulan bazı cihazlar madde metnine işlenmiştir.
Bunlar;
a- Cep Telefonları
b-Taşıtların üzerindeki Bandrole tabi Cihazların vergilendirilme usul ve oranları
c-Uydu cihazları başta olmak üzere, set üstü medya kutuları
2- Daha önceki uygulamada asli fonksiyonları televizyon veya radyo alıcısı almak olarak belirlenmemiş olmakla birlikte, yani bünyesinde radyo ve/veya televizyon alçısı bulunmamakla birlikte internete bağlanmak suretiyle bu yayınları alabilen ve öteden beri bandrol ücretine tabi tutulmamış olan BİLGİSYAR VE TABELET BİLGİSAYARLAR üzerinden bandrol alınmaya başlanılmıştır.
Bunun mümkün olması içinde matrah maddesi olan 4/a maddesine “bir yazılım veya donanım desteği olsun veya olmasın doğrudan, internet üzerinden veya başka bir yolla her türlü görsel ve/veya işitsel yayınları alabilen” hükmü eklenilmiştir.
Esas itibariyle 3093 sayılı kanun uygulamasına ilişkin öteden beri var olmayan en önemli değişiklik bu olmuştur.
Öteki cihazlar torba maddeden ve bakanlar kuruluna 5904 sayılı kanunla alınan yetkilerden hareketle öteden beri bandrol ücretine tabi kılınan cihazlardı.
Madde metnine ismen kararnamelerdeki hüküm ismen yazılmış ve olası itiraz yollarının kapanması amaçlanmıştır.
3- Son olarak TORBA MADDE aynen muhafaza edilmiştir. Daha önce 3093 sayılı kanunun 4-a-6 bendi olan TORBA BENT bu defa 10. Bent olarak karşımıza çıkmaktadır.
Bununla birlikte etin içeriği yeni düzenlemelere uygun hale getirilmiştir.
Buna göre 10. Bent hükmü;
“Yukarıda sayılan cihazların dışında kalan ve görsel ve/veya işitsel yayınları alabilen her türlü cihazlar için “
Şekline dönüşmüştür.
