Abdullah ÇAVUŞ – BİLGİ & DENEYİM PAYLAŞIM PORTALI “Bilgiye sahip olarak doğmuş birisi değilim. Öğrenmeye çalışıyorum ve Öğretmeyi seviyorum” Konfüçyüs
İlgili Yazılar
DERNEK DENETİM KURULUNUN GÖREV VE YETKİLERİ NELERDİR?
(100 SORUDA DERNEKLER KANUNU SORU-65)
Abdullah ÇAVUŞ/E.Vergi Müfettişi-Bağımsız Denetçi
Dernek Denetim Kurulu; derneğin, tüzüğünde gösterilen amaç ve amacın gerçekleştirilmesi için sürdürüleceği belirtilen çalışma konuları doğrultusunda faaliyet gösterip göstermediğini, defter, hesap ve kayıtların mevzuata ve dernek tüzüğüne uygun olarak tutulup tutulmadığını, dernek tüzüğünde tespit edilen esas ve usullere göre ve bir yılı geçmeyen aralıklarla denetler ve denetim sonuçlarını bir rapor halinde yönetim kuruluna ve toplandığında genel kurula sunar.
Denetim Kurulu, derneğin asli ve zorunlu organlarından birisi olup gerekli gördüğü hallerde dernek genel kurulunun olağanüstü olarak toplanmasını talep etme yetki ve salahiyetine haizdir.
İş bu yazımızda derneklerin denetim kurularına ilişkin yasal düzenlemeleri araştıracağız.
I- TÜRK MEDENİ KANUNU
DERNEKLERİN zorunlu organları Medeni kanun 72.ci maddesinde düzenlenmiştir.
Buna göre derneğin 3 adet zorunlu organı vardır.
Bunlar aşağıdaki gibidir.
1-GENEL KURUL,
2-YÖNETİM KURULU V
3-DENETİM KURULUDUR.
Madde metni aynen aşağıdaki gibidir.
Organlar
Madde 72-
Derneğin zorunlu organları, genel kurul, yönetim kurulu ve denetim kuruludur. Dernekler zorunlu organları dışında başka organlar da oluşturabilirler. Ancak, bu organlara zorunlu organların görev, yetki ve sorumlulukları devredilemez.
Derneğin Denetim Kurulu; Derneğin zorunlu organlarından biridir.
3 asıl ve 3 yedekten az olmamak şartıyla dernek tüzüğünde belirtilen sayıda üyeden oluşur.
DENETİM KURULU ÜYELERİ Dernek Genel Kurulu tarafından seçilir.
Bu hususlar Türk Medeni Kanunu’ 86.cı maddesinde düzenlenmiştir.
Madde metni aynen aşağıdaki gibidir.
Denetim kurulu Madde 86–
Denetim kurulu, üç asıl ve üç yedek üyeden az olmamak üzere dernek tüzüğünde belirtilen sayıda üyeden oluşur. Denetim kurulu, denetleme görevini, dernek tüzüğünde belirtilen esas ve usullere göre yapar; denetleme sonuçlarını bir raporla yönetim kuruluna ve genel kurula sunar.
II- DERNEKLER KANUNU
Dernekler Kanunu 9.cu maddesinde DENETİM KURULU ile ilgili düzenlemeler bulunmaktadır.
Madde metni aynen aşağıdaki gibidir.
İç denetim
Madde 9- Derneklerde iç denetim esastır. Genel kurul, yönetim kurulu veya denetim kurulu tarafından iç denetim yapılabileceği gibi, bağımsız denetim kuruluşlarına da denetim yaptırılabilir. Genel kurul, yönetim kurulu veya bağımsız denetim kuruluşlarınca denetim yapılmış olması, denetim kurulunun yükümlülüğünü ortadan kaldırmaz.
Denetim kurulu; derneğin, tüzüğünde gösterilen amaç ve amacın gerçekleştirilmesi için sürdürüleceği belirtilen çalışma konuları doğrultusunda faaliyet gösterip göstermediğini, defter, hesap ve kayıtların mevzuata ve dernek tüzüğüne uygun olarak tutulup tutulmadığını, dernek tüzüğünde tespit edilen esas ve usullere göre ve bir yılı geçmeyen aralıklarla denetler ve denetim sonuçlarını bir rapor halinde yönetim kuruluna ve toplandığında genel kurula sunar.
Denetim kurulu üyelerinin istemi üzerine, her türlü bilgi, belge ve kayıtların, dernek yetkilileri tarafından gösterilmesi veya verilmesi, yönetim yerleri, müesseseler ve eklentilerine girme isteğinin yerine getirilmesi zorunludur.
Dernekler kanunu 9.cu maddesinde DENETİM KURULUNUN görevleri Medeni Kanun’a göre daha fazla detaylandırılmıştır.
Bu maddeye göre Denetim kurulu
1- Derneğin tüm faaliyetlerinin dernek tüzüğünde ortaya konan temel amaçlar doğrultusunda yürütülüp yürütülmediğini,
2- Defter, hesap ve kayıtların mali mevzuata uygun yürütülüp, yürütülmediğini, mali kayıtlar ve bu mali kayıtlara esas gelir ve gider evraklarının sahih olup olmadıklarını,
1 yılı geçmeyen aralıklarla denetlemek ve denetim sonucunu raporlayarak Yönetim Kuruluna, toplandığı zaman ise Genel Kurula sunmakla mükellef kılınmıştır.
Dernek Denetim Kurulu bu mükellefiyeti dışında dernek tüzüğü ile emredilen ve temel mevzuata aykırı olmayan diğer denetim görevlerini de yapmakla sorumludur.
III- ÖRNEK DERNEK TÜZÜĞÜ
Denetleme Kuruluna ilişkin bir diğer düzenlemede Sivil Toplumla İlişkiler genel müdürlüğü web sayfasında bulunan ÖRNEK DERNEK TÜZÜĞÜNDE yapılmıştır.
Madde metni aynen aşağıdaki gibidir.
Denetim Kurulunun Teşkili, Görev ve Yetkileri
Madde 11-Denetim kurulu, üç asıl ve üç yedek üye olarak genel kurulca seçilir.
Denetim kurulu asıl üyeliğinde istifa veya başka sebeplerden dolayı boşalma olduğu takdirde genel kurulda aldığı oy çokluğu sırasına göre yedek üyelerin göreve çağrılması mecburidir.
Denetim kurulu; derneğin, tüzüğünde gösterilen amaç ve amacın gerçekleştirilmesi için sürdürüleceği belirtilen çalışma konuları doğrultusunda faaliyet gösterip göstermediğini, defter, hesap ve kayıtların mevzuata ve dernek tüzüğüne uygun olarak tutulup tutulmadığını, dernek tüzüğünde tespit edilen esas ve usullere göre ve bir yılı geçmeyen aralıklarla denetler ve denetim sonuçlarını bir rapor halinde yönetim kuruluna ve toplandığında genel kurula sunar.
Denetim kurulu, gerektiğinde genel kurulun toplantıya çağrılmasını isteyebilir.
IV- DENETİM KURULUNUN GÖREV VE YETKİLERİ
1- GÖREV VE YETKİLERİ
Yukarıda yer verilen mevzuatlarda yer alan hükümlerden hareketle yönetim kurulunun görev ve yetkileri aşağıdaki gibidir.
DENETİM KURULUNUN görevi derneğin iç denetimini gerçekleştirmektir. Bu denetimi dernek tüzüğündeki usullere göre yapar. Denetimden sonra bir rapor hazırlar. Hazırladığı bu raporu yönetim kuruluna ve genel kurula sunar.
DENETİM KURULU eğer gerek görürse genel kurulu olağanüstü toplantıya çağırabilir.
Bu durumda çağrıyı yönetim kurulu yapar. Yönetim kurulu üye tam sayısının yarıya düşmesi durumunda denetim kurulu da genel kurulu toplantıya çağırabilir. Bu hususlarla alakalı ilgili maddeler aşağıda verilmiştir.
DENETİM KURULU, denetleme görevini, dernek tüzüğünde belirtilen esas ve usullere göre yapar; denetleme sonuçlarını bir raporla yönetim kuruluna ve genel kurula sunar.
Genel kurul, yönetim veya DENETİM KURULUNUN gerekli gördüğü hâllerde veya dernek üyelerinden beşte birinin yazılı başvurusu üzerine, yönetim kurulunca olağanüstü toplantıya çağrılır.
Yönetim kurulu üye sayısı, boşalmalar sebebiyle üye tamsayısının yarısının altına düşerse; genel kurul, kalan yönetim kurulu üyeleri veya DENETİM KURULU tarafından bir ay içinde toplantıya çağrılır.
Çağrı yapılmazsa, üyelerden birinin istemi üzerine, sulh hâkimi, üç üyeyi genel kurulu toplantıya çağırmakla görevlendirir.
2- YILDA EN AZ BİR KEZ DENETİM
Dernekler kanunu 9/2. Fıkrasında; “…bir yılı geçmeyen aralıklarla denetler ve denetim sonuçlarını bir rapor halinde yönetim kuruluna ve toplandığında genel kurula sunar.”
Hükmü bulunmaktadır.
Buna göre; Dernek Genel Kurulu kaç yılda bir yapılırsa yapılsın, dernek faaliyet ve muamelatının yılda en az 1 kez denetlenmesi kanuni bir zorunluluktur.
Görev süresi 3 yıl olarak belirlenmiş olan yönetim kurulunun hesaplarının dernek denetim kurulu tarafından en az 3 defa denetlenmesi yasal bir zorunluluk olarak karşımıza çıkmaktadır.
3-DENETİM KURULUNUN DENETİM GÖREVİNİ YAPMAMASININ CEZASI
Dernekler Kanunun CEZA HÜKÜMLERİ BAŞLIKLI 32.ci maddesinin (k) bendine göre denetleme kurulu görevlerinin yerine getirilmemesinin cezası bulunmaktadır.
Bu ceza; üç aydan bir yıla kadar hapis veya adlî para cezası ile cezalandırılır. 21 inci maddenin birinci ve ikinci fıkralarındaki yükümlülüklere aykırı hareket edenlere beş bin Türk lirasından yüz bin Türk lirasına kadar idari para cezası” olarak belirlenmiştir.
Konuya ilişkin madde metni aynen aşağıdaki gibidir.
(k) 9 ve 19 uncu maddelerinin üçüncü fıkralarındaki zorunluluğa uymayanlar ile tutulması zorunlu olan defter ve belgelerin, gerekli dikkat ve özen gösterilmiş olması şartıyla elde olmayan bir nedenle okunamayacak hâle gelmesi veya kaybolması hâlinde, öğrenme tarihinden itibaren on beş gün içinde dernek merkezinin bulunduğu yerin yetkili mahkemesine zayi belgesi almak için başvurmayan veya bu belgeyi denetim sırasında ibraz edemeyenler üç aydan bir yıla kadar hapis veya adlî para cezası ile cezalandırılır. 21 inci maddenin birinci ve ikinci fıkralarındaki yükümlülüklere aykırı hareket edenlere beş bin Türk lirasından yüz bin Türk lirasına kadar idari para cezası verilir.
V-DENETLEME KURULUNA YÖNETİM KURULUNCA BİLGİ VE BELGE VERİLEMEMESİNİN CEZASI NEDİR?
5253 sayılı Dernekler Kanunun 9. maddesinin 3. Fıkrasında; “Denetim kurulu üyelerinin istemi üzerine, her türlü bilgi, belge ve kayıtların, dernek yetkilileri tarafından gösterilmesi veya verilmesi, yönetim yerleri, müesseseler ve eklentilerine girme isteğinin yerine getirilmesi zorunludur.”
Hükmü bulunmaktadır.
Yine aynı kanunun Ceza Hükümleri başlığı altındaki 32. maddesinin k bendi “ 9 ve 19. maddelerin üçüncü fıkralarındaki zorunluluğa uymayanlar ile ………üç aya kadar hapis veya adlî para cezası ile cezalandırılır.”
Hükmü bulunmaktadır.
Yasanın bu kesin hükümlerine rağmen, Dernek Yönetim Kurulunun, Dernek Denetim Kuruluna bilgi ve belge ibraz etmemesi açıkça suçtur.
Denetime evrak verilmemesi halinde; Dernek Yönetim Kuruluna Denetim kurulunca resmi yazı yazılır. Buna rağmen gereği yerien getirilmez ise yönetim kurulu suç işlemiş olur.
Bu durumda DENETİM KURULU Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyusunda bulunabilir.
Öte yandan Denetim kurulu bu gerekçeden hareketle Dernek Yönetim Kurulunun kanuna aykırı fiillerini ve denetimi engellediğini beyan ederek Dernek Genel Kurulunun da olağanüstü olarak toplanmasını da talep edebilir.
