Abdullah ÇAVUŞ – BİLGİ & DENEYİM PAYLAŞIM PORTALI “Bilgiye sahip olarak doğmuş birisi değilim. Öğrenmeye çalışıyorum ve Öğretmeyi seviyorum” Konfüçyüs
İlgili Yazılar
BAĞIMSIZ DENETİMDE SORUNLAR
Abdullah ÇAVUŞ/Bağımsız Denetçiler Dernekleri Federasyonu Başkanı
Bilindiği üzere; 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu ile Sermaye Şirketlerinin Denetim Kurulları kapatılmış olup bu kurulların yerine denetim yapmak üzere Bağımsız Denetçilik Mesleği İhdas edilmiştir.
Bu kanunla eş zamanlı olarak yandan Bağımsız Denetim ve Bağımsız denetçilik mesleği ile düzenlemeler yapmak üzere; 26 Eylül 2011 tarih ve 660 sayılı KHK ile Kamu Gözetimi Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu kurulmuştur.
660 sayılı KHK 2 Kasım 2011 tarihli resmi gazete de yayınlanarak yürürlüğe girdiği için bu gün BAĞIMSIZ DENETÇİLER GÜNÜ ve haftası ise BAĞIMSIZ DENETÇİLER HAFTASI olarak kabul edilmektedir.
2025 yılı Bağımsız Denetim Haftası dolayısıyla 2.ci makalemizi yayınlamaktayız.
İlk makalemiz BAĞIMSIZ DENETİMDE MEVCUT DURUM VE İSTATİKLER başlığındaydı.
İş bu makalemizde ise aradan geçen 13 yıllık uygulama sürecinde oluşan ve çözüm bekleyen Bağımsız Denetçilerin sorunlarına yer vermeye çalışacağız.
Daha önceki yazımızda da ifade ettiğimiz üzere KGK tarafından 13 yıllık bu süre zarfında aşağıdaki konularda başarılı çalışmalar gerçekleştirilmiştir.
An itibariyle;
1. Türkiye Muhasebe Standartları
2. Türkiye Denetim Standartları
3. Türkiye Sürdürülebilirlik Raporlama Denetimi Standartları
Konularında çok sayıda standart yayınlamış durumdadır.
Kısaca mevzuat ile ilgili düzenlemeler anlamında KGK tarafından çok başarılı çalışmalar yapılmıştır.
Öte yandan zorunlu hizmet içi eğitim yönetmeliği ve uygulama sonuçları da Akademik Meslekler arasında bulunan BAĞIMSIZ DENETÇİLİK MESLEĞİ açısından son derece faydalı sonuçlar doğurmuştur.
Bununla birlikte Bağımsız Denetim Konusunda 6102 sayılı TTK ve 660 sayılı KHK ile getirilmek istenilen düzenlemelere ve bu yasal düzenlemelerin çıkarılış amacına ve hedeflere tam olarak ulaşılabildiğini söylemek mümkün değildir.
Bağımsız Denetçilerin sorunlarını aşağıdaki gibi sıralamak mümkün bulunmaktadır.
1- DENETİME TABİ FİRMA SAHİPLERİNİN DENETİM ALGISINDAN KAYNAKLI SORUNLARIMIZ:
Bağımsız denetime tabi şirketlerin, bağımsız denetim hizmetinin önemi ve sağladığı katma değerin farkında olmaması da sektörün diğer bir problemi olarak karşımıza çıkmaktadır.
Bağımsız denetime tabi birçok işletme bağımsız denetimi sadece bir zorunluluk olduğu için yaptırmakta ve kendilerine sağladığı katkıların farkına varamamaktadır.
Bağımsız denetime tabi şirketler halen bu konuda bilinçli olmayıp, denetimi maliyet olarak görmektedirler. Bu durum fiyat tekliflerinde de kendisini göstermektedir.
Bu kapsamda müşterilerin bağımsız denetimin faydaları ve işletmelerine olan katkıları konularında bilinçlendirilmesi gerekmektedir..
Bağımsız denetime tabi olduğu halde denetim yaptırmayan onlarca şirket bulunmaktadır.
TTK Md. 397/2’ye göre “Denetime tabi olanlar, hazırlanmış olan finansal tablolarının denetimden geçip geçmediğini, denetimden geçmiş ise denetçi görüşünü ilgili finansal tablonun başlığında açıkça belirtmek zorundadır. Bu hüküm, yönetim kurulunun yıllık faaliyet raporu için de uygulanır. Denetime tabi olduğu hâlde, denetlettirilmemiş finansal tablolar ile yönetim kurulunun yıllık faaliyet raporu, düzenlenmemiş hükmündedir.”
Bağımsız Denetimi sadece yasal zorunluluk olarak görmekte ve en düşük maliyeti amaçlamaktadır.
Bağımsız Denetimin işletmelere ve topluma sağladığı katma değer öne çıkarılamamaktadır.
İşletmelerin sürekliliği konusundaki algı geliştirilmelidir.
Konunun kurumsal muhatapları olan; KGK ve Ticaret Bakanlığının bu konuda BAĞIMSIZ DENETİMİN FAYDALARI VE GEREKLİLİĞİ KONULARINDA farkındalık çalışmaları yapması gerekmektedir.
Keza TOBB, Ticaret Odaları ve Sanayi Odalarınca da benzer çalışmaların yürütülmesi gerekmektedir.
Son olarak Bağımsız Denetçiler Dernekleri ve Federasyonlarının da bu konuda çalışmalar yürütmesinde faydalar bulunmaktadır.
2- ZORUNLU DENETİM KAPSAMI DIŞINDA KALAN FİRMALARIN DENETİMLERİNE DAİR YÖNETMELİĞİN 13 YILDIR ÇIKMAMIŞ OLMASINDAN KAYNAKLI SORUNLAR
2012 yılında çıkarılan 6102 sayılı yeni Türk Ticaret Kanunu ile sermaye şirketlerinin ve tarım Satış kooperatiflerinin Denetim Kurulları kapatılmıştır.
6102 sayılı kanun ile DENETİM KURULLARI KAPATILAN ŞİRKETLERİN DENETİMLERİNİN BAĞIMSIZ DENETÇİLER tarafından yapılacağına dair düzenlemeler getirilmiştir.
Bilindiği üzere zorunlu bağımsız denetime ilişkin düzenlemeler 6102 sayılı TTK’ nın 397 ila 406. Maddelerinde yapılmıştır.
TTK nın 397/5. Maddesi aynen aşağıdaki gibidir.
“Dördüncü fıkra kapsamı dışında kalan anonim şirketler bu fıkra hükümlerine göre denetlenir. Denetime ilişkin usul ve esaslar ile bu fıkra uyarınca denetim yapacak denetçilerin niteliklerine, uyacakları etik ilkelere, görev ve yetkilerine, seçilmelerine, görevden alınmalarına veya ayrılmalarına; denetimin ve denetim raporlarının içeriğine ve raporun genel kurula sunulmasına ilişkin hususlar Cumhurbaşkanınca çıkarılacak YÖNETMELİKLE düzenlenir. Kanunun denetçinin sorumluluğuna ilişkin hükümleri, bu fıkra uyarınca denetim yapacak denetçilere de kıyasen uygulanır.”
Cumhurbaşkanlığı sistemine geçilmeden önceki halinde anılan yönetmeliğin Gümrük ve Ticaret Bakanlığınca çıkarılacağı yazmaktaydı.
Anılan bakanlık bir kaç defa yönetmelik çalışması yapmış ve sonuçlandırmış olmasına rağmen başta TOBB ve iş insanları dernekleri bu yönetmeliğin yayınlanmasına karşı çıkmıştır.
Anılan yönetmelik tam 13 yıldır çıkarılmayı beklemektedir.
Sonuç olarak binlerce sermaye şirketi tam 13 yıldır DENETİM KAPSAMI DIŞINDADIR.
MERSİS verilerine göre HAZİRAN 20225 dönemi itibariyle ülkemizdeki şirket sayıları aşağıdaki gibidir.
Haziran 2025/Ocak sonu itibariyle Anonim Şirket Sayısı : 219.455
Haziran 2025/Ocak sonu itibariyle Limited Şirket Sayısı : 1.349.723
TOPLAM : 1.569.178
2023 yılında KGK sistemine yüklenilen denetim sözleşmesi sayısı sadece 25.493 adettir.
2024 yılında KGK sistemine yüklenilen denetim sözleşmesi sayısı ise 22.596 adettir.
Sonuç olarak denetim kurulları kapatılmış olan on binlerce SERMAYE ŞİRKETİ denetim kapsamı dışında kalmaya devam etmektedir.
13 yıldır çıkarılamayan ilgili yönetmeliğin ivedi çıkarılması yapılan kanuni düzenlemeler açısından zorunlu bir husus olmakla birlikte küreselleşen ticarette ülkemizdeki sermaye şirketlerinin denetimsiz kalması da ülkemiz aleyhine negatif bir durum olarak karşımıza çıkmaktadır.
3- BAĞIMSIZ DENETİMDE YETKİLİ OTERİTE KGK OLMASINA RAĞMEN DİĞER KURUMLARIN KGK’YA RAĞMEN ÖZEL DÜZENLEMELER YAPMAYA DEVAM ETMELERİ
Bağımsız Denetim alanında düzenleyici tek otorite yasalarla KGK olmasına rağmen diğer bazı kurumların hala konu ile ilgili düzenlemeler yapmakta olması da oldukça düşündürücüdür.
Bunlardan bazıları aşağıdaki gibidir.
a-Ticaret Bakanlığı Esnaf Sanatkârlar ve Kooperatifçilik Genel Müdürlüğü Kooperatiflerin Dış Denetimi konusunda kanunda düzenlemede bulunmuş ve meslek mensubu olmayan kooperatif denetçilerine ZORUNLU BAĞIMSIZ DIŞ DENETİM YAPMA YETKİSİ vermiştir.
Üstelik bu yetkiyi bir kanuni düzenlemeyi ile değil çıkarmış oldukları “Kooperatif Ve Üst Kuruluşlarının Denetimine Dair Yönetmelik” ile vermişlerdir.
b-Öte yandan Futbol Federasyonu tarafından Haziran 2019 tarihinde çıkarılan “Kulüp Lisans Ve Finansal Faır Play Talimatı” ile ülkemiz futbol liglerinde faaliyet göstermekte olan Futbol Takımlarının BAĞIMSIZ DENETİM’lerini yapacak denetim firmaları ile ilgili özel düzenlemeler yapıldığı görülmüştür.
c- Son olarak “Sendika Ve Konfederasyonların Denetim Esasları Ve Tutacakları Defterler İle Toplu İş sözleşmesi Sicili Hakkında Yönetmelik” ile sendikaların mali Denetimlerinin YMM kökenli Bağımsız Denetçiler tarafından yapılacağına yönelik düzenlemeler yapıldığı görülmektedir.
4- DENETLENEN FİRMA İLE ÜCRET İLİŞKİSİNDEN KAYNAKLI BAĞIMSIZLIK SORUNU:
Bağımsız denetim: Finansal tablo ve diğer finansal bilgilerin, finansal raporlama standartlarına uygunluğu ve doğruluğu hususunda, makul güvence sağlayacak yeterli ve uygun bağımsız denetim kanıtlarının elde edilmesi amacıyla, denetim standartlarında öngörülen gerekli bağımsız denetim tekniklerinin uygulanarak defter, kayıt ve belgeler üzerinden denetlenmesi ve değerlendirilerek rapora bağlanmasıdır.
“Bağımsız” kelime anlamı olarak hiçbir etki altında kalmadan görevin ifa edilmesi anlamına gelmektedir.
Bağımsız Denetçi, denetlediği işletme yönetimi, iç kontrol sistemiyle ilişki içerisinde olacaktır.
Görevini ifa eden, Bağımsız Denetim Şirketi ve onu temsil eden Bağımsız Denetçi denetimin sonunda bir denetim raporunu hiçbir etki altında kalmadan tam bağımsız olarak işletme yönetimine ve ilgililere sunacaktır.
Denetlenen işletme, Denetim Şirketi ve onu temsil eden Denetçi açısından bir müşteridir, yapılan iş karşılığı bir ücret alınacaktır.
Denetleyen ile Denetlenen arasında parasal ilişki; yapılan işin karşılığı dahi olsa tam Bağımsızlığı etkileyecektir.
Bunun için yapı denetim firmaları ile inşaat müteahhitleri arasındakine benzer bir ücret ilişkisi tesis edilebilmesi ve işlerin KGK tarafından dağıtılmasında fayda olacağı mülahaza edilmektedir.
5- ÜCRET TARİFESİ YAYINLANMAMIŞ OLMASINDAN KAYNAKLI SORUNLARIMIZ VE ÇÖZÜMÜNE DAİR ÖNERİLERİMİZ:
İlgili mevzuat ile Bağımsız Denetçilere yüklenilen sorumluluğun boyutlarının oldukça yüksek olmasına rağmen müşteri portföyü oldukça kısıtlı olduğu gibi, KGK tarafından bir ücret tarifesi yayınlanmamasından dolayı oldukça sıkıntılar yaşanmaktadır.
Tarifenin olmamasından kaynaklı en büyük sıkıntımız HAKSIZ REKABET VE ETİK DIŞI DAVRANIŞLAR olarak karşımıza çıkmaktadır.
İkinci sıkıntımız ise zorunlu denetime tabi firmalara TAM TASDİK veya İADE hizmeti veren YMM kökenli meslektaşlarımızın Bağımsız Denetim Ücretlerini neredeyse promosyon düzeyinde tutmaları olarak karşımıza çıkmaktadır.
Kanımızca asgari denetim ücretinden aşağı kesilmeyecek denetim ücreti faturaları bu tür durumları ortadan kaldıracaktır.
Malumları olduğu üzere YMM mesleği tek başına icra edilebilirken Bağımsız Denetim mesleği en az 3 asıl 3 yedek denetçi ile icra edilmek zorundadır.
Öte yandan denetlenen firmaya yılda en az 96 saat hizmet verilmesi mecburiyeti uluslararası bir standart olarak karşımıza çıkmaktadır.
TÜRMOB tarafından yayınlanan YMM ücret tarifesinde Bağımsız Denetim İşlemleri ve Dış Denetim İşlemlerinde 2024 yılı için saat ücreti 2.200 TL olarak belirlenmiştir.
Bu durum baz alınacak olursa 96 saat Bağımsız Denetim hizmetinin en az (96 X 2.200) = 211.200 TL olması gerekmektedir.
Anılan hizmetin en az 3 kişi ile verileceği düşünülerse bu rakamın dahada artacağı ortadadır.
Öte yandan YMM ücret tarifesinde Kurumlar Vergisi Beyanname Tasdiki için; “Bu suretle hesaplanacak ücret Kurumlar Vergisi mükellefleri için 180.000 TL den, Gelir Vergisi mükellefleri için 150.000 TL’den az olamaz.” Şeklinde belirlemede yapılmıştır.
Son olarak aynı ücret tarifesinde SÜREKLİ DANIŞMANLIK başlığı altında “ Bir önceki yıl net satışları 158.000.000 TL’yi aşan firmalarda aylık 18.500 TL” olarak belirlenmiş bulunmaktadır.
Malumunuz olduğu üzere firmaların bağımsız denetime tabi olmaları için yıllık hasılat tutarlarının 600 milyon TL ve üzerinde olması gerekmektedir. Dolayısıyla YMM ücret tarifesindeki bu ücret baz alındığında yıllık denetim ücretinin (18.550X12)= 222.000 TL den az olmaması gerekmektedir.
Bağımsız Denetçiler Dernekleri Federasyonu olarak bizim önerimiz ise aylık asgari ücretin net tutarı baz alınmak bu tutarın yıllık toplamında az olmamak üzere bir ücret tarifesi belirlenmesi gerekmektedir.
2025 yılı asgari ücret tutarı 22.104 TL olduğundan hareketle yıllık asgari denetim ücretinin en az (22.104X12) = 265.248 TL olmalıdır.
Keza YMM ücret tarifesinde olduğu gibi bu tarifenin firmaların yıllık hasılatlarına göre yüzdesel olarak tespit edilmesi de mümkünüdür.
Bize göre Ücret Tarifesi Çıkarılması KGK dan taleplerimiz açısından en önemli konuların başında gelmektedir.
6-ZORUNLU BAĞIMSIZ DENETİM HADLERİNİN GİDEREK YÜKSELTİLMESİNDEN KAYNAKLI DENETİME TABİ ŞİRKET SAYISININ AZALMASI VE PİYASANIN DARALMASI SORUNU
Son iki yıl içerisinde zorunlu bağımsız denetime tabi olacak şirketlerin belirlenmesine ilişkin karar iki kez değiştirilmiştir.
Ülkemizdeki yüksek enflasyondan hareketle zorunlu denetime tabi olma konusundaki eşik değerler iki defa yükseltilmiştir.
Buna göre en son geçerli bu hadler aşağıdaki gibi olmuştur.
1-Aktif toplamı :300.000.000
2-Net satış hasılatı toplamı :600.000.000
3-Çalışan sayısı:150 kişi
2023 yılı öncesi bu hadler sırasıyla aktif toplam 75.000.000 lira, net satış hasılatı 150.000.000 lira ve çalışan sayısı 150 kişi.
KGK sistemindeki istatistikler bölümündeki verilere göre yıllara göre denetim sözleşmesi sayılarının aşağıdaki gibi olduğu görülmektedir.
YIL DENETİM KURULUŞUNCA YAPILAN SÖZLEŞMELER DENETİMİ ÜSTLENEN DENETÇİNİN YAPTIĞI SÖZLEŞMELER
DENETİM KURULUŞU DENETİMİ ÜSTLENEN DENETÇİ
2024 yılı : 25.196 277
2023 yılı : 25.358 425
2022 yılı : 23.901 501
2021 yılı : 20.089 430
2020 yılı : 18.335 499
Öte yandan sözleşme sayılarının tamamı zorunlu denetim hadlerinden kaynaklı olmayıp BDDK tarafından çıkarılmış olan Bankların Kredi İşlemlerine İlişkin Yönetmelik hükümlerinden kaynaklı yapılması gereken denetimlerde yukarıdaki sözleşme sayısının içerisindedir.
Yıllar itibariyle sermaye şirketi sayısı artmaktadır.
Keza yıllar itibariyle bağımsız denetçi ve bağımsız denetçi kuruluşu sayıları da artmaktadır.
7- YMM KÖKENLİ FİRMALARCA YAPILAN HAKSIZ REKABET
YMM kökenli firmalar öteden beri tam tasdik yada danışmanlıklarını yürüttükleri firmaların zorunlu bağımsız denetimlerini elden kaçırmamak amacıyla neredeyse bağımsız denetimi promosyon olarak yapacak durumlara gelmiştir.
Özellikle KDV iade raporu yazan YMM firmaları buradan elde ettikleri geliri kaybetmemek için Bağımsız denetimi neredeyse promosyon olarak yapacak derecede düşük denetim ücreti talep etmektedirler.
YMM kökenli bağımsız denetim firmalarının zorunlu bağımsız denetim için kestikleri faturalar ile tam tasdik veya danışmanlık için kestikleri faturalar karşılaştırıldığında bu durum kolayca tespit edilebilecektir.
Ülkemiz gerçeğinde bazı YMM kökenli denetim firmaları kendilerince buldukları çözümden hareketle paket hizmet sunmaktadırlar.
Bu kapsamda SMM, YMM, Bağımsız Denetim, Teşvik Danışmanlığı ve Vergi Danışmanlığı konularında topluca paket hizmet etmektedirler.
Bu durumda münhasıran Bağımsız Denetim hizmeti verecek firmalar adına haksız rekabet oluşmaktadır.
8- DENETİM FİRMALARININ KAPASİTLERİNİN ÜZERİNDE İŞ KABUL ETMELERİ
Uluslararası denetim Standartlarında denetime tabi bir firmaya asgari 96 saat hizmet verilmesi gerekmektedir. Başka tabirle kaliteli bir denetim için denetlenen firmaya en az 96 saat hizmet verilmesi gerekmektedir.
Keza bir Bağımsız Denetçinin yıllık toplam mesai saati ise 2.600 saat olması gerekmektedir.
Buradan hareketle bir Bağımsız Denetçi yılda en fazla (2.600:96)= 27, 08 adet firmanın denetim ekibinde yer alabilecektir.
4 büyükler dahil denetim piyasasındaki denetime tabi firmaların büyük çoğunluğu ülkemizdeki ilk 20 firma tarafından yapılmaktadır.
Bununla birlikte bu ilk 20 firmanın kadrolarındaki BAĞIMSIZ DENETÇİ sayıları yukarıda verilen uluslararası MESAİ STANDARTI ile karşılaştırıldığında kadrolarında olması gereken BAĞIMSIZ DENETÇİ SAYISININ çok altında denetçi ile çalıştıkları ortaya çıkmaktadır.
9- SINAVSIZ BAĞIMSIZ DENETÇİLİK HAKKI VERİLMESİ:
3568 sayılı yasada var sınavsız Yeminli Mali Müşavirlik uygulaması kanun değişikliği kaldırılmış olmasına rağmen KAMU GÖZETİMİ MUHASEBE VE DENETİM STANDARTLARI KURUMU uzmanlarına ve çalışanlarına bir Yönetmelik ile SINAVSIZ Bağımsız Denetçilik hakkı vermiştir.
Bilindiği üzere 3568 sayılı kanun uygulamasında da Vergi İncelemesine Yetkili Merkez Denetim Elemanlarına sınavsız YMM hakkı kanun ile verilmişti.
Bununla birlikte uygulamada yarattığı sorunlardan dolayı 3568 sayılı yasada değişikliğe gidilmiş ve bunun sonucu YMM Ünvanı için herkesin sınava girmesi zorunlu hale getirilmiştir.
10- STAJYER MUHASEBE MESLEK MENSUBU ÇALIŞTIRMAKTA OLAN DENETİM FİRMALARININ TÜRMOB TARAFINDAN BİR MESLEK ODASINA ZORUNLU ÜYE YAPILMALARI
Malumları olduğu üzere 660 sayılı KHK ve buradan hareketle çıkarılan ikincil mevzuat hükümleri uyarınca Bağımsız Denetçilerin Resmi Sicilleri KGK tarafından tutulmaktadır.
Keza mesleğe giriş sınavları ile hizmet içi eğitimlere ilişkin düzenlemeler konusunda da KGK tek yetkili oterite olarak bulunmaktadır.
Öte yandan Ticaret Bakanlığı tarafından TOBB’a verilen bir görüş yazısında; 660 sayılı KHK daki hükümler hatırlatılarak resmi sicilleri KGK tarafından tutulan Bağımsız Denetim Şirketlerinin TİCARET ODALARINA ÜYE OLMAMASI gerektiği belirtilmiştir.
Bütün bunlara rağmen bünyesinde SMMM stajyerleri çalıştıran denetim firmalarının SMMM veya YMM odalarına üye olmadan çalışanlarının staj işlemi yapılmamaktadır.
11- DENETÇİ YARDIMCILARININ EĞİTİMLERİ VE YETİŞTİRİLMELERİ KONUSUNDA DÜZENLEMENİN OLMAMASI
Bağımsız Denetçilik Mesleği özel yarışma sınavı ile girilebilen ve belirli bir kıdem ve mesleki deneyim sürelerinden sonra icra edilebilecek olan KARİYER bir meslektir.
Ülkemiz açısından göreceli olarak yeni bir alan olan BAĞIMSIZ DENETİM SEKTÖRÜNDE ciddi oranda nitelikli DENETÇİ YARDIMCISI ihtiyacı bulunmaktadır.
Denetim alanında 4 büyükler diye anılan bağımsız denetim firmalarının her biri bu nedenle yılda ortalama 400-500 yeni mezun kişileri kadrolarına denetçi yardımcısı olarak almaktadırlar.
Bununla birlikte denetim mesleğinin meslek içi eğitim alınmadan yapılamayacak olmasının yanında yoğun çalışma mesaisi gerektirmesi ve turneleri dolayısıyla genç denetçi yardımcıları bir an önce seyahat gerektirmeyen ve göreceli olarak çalışma mesaisi daha az ve hafta sonu çalışması olmayan iş arayışına girmektedirler.
Anılan ve aşağıda arz edilecek diğer nedenlerden dolayı sektörümüzde bir denetçi yardımcısını bir firmada ortalama çalışma süresi 18 ay civarına inmiş durumdadır.
Denetçi yardımcılarının eğitim ve yetiştirilmesi konusunda bir mevzuat düzenlemesi yapılması önerilmektedir.
12- BAĞIMSIZ DENETİMDE KALİTE SORUNU
Bağımsız denetim konusundaki eğitimler teorik düzeyde kaldığı için bağımsız denetim uygulamaları konusunda uygulama birliği sağlanamamış olup denetimde kalite sorunu yaşanmaktadır.
KGK tarafından denetim kuruluşları nezdinde yapılan inceleme ve gözetim denetimlerinde bu durum açıkça ortaya çıkmaktadır.
Seçilmiş dosya incelemelerinde temel olarak, denetçi ve denetim kuruluşlarınca gerçekleştirilen denetim çalışmalarının ve yürütülen faaliyetlerin Türkiye Denetim Standartları’na, 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun ilgili hükümlerine, 660 sayılı Kanun Hükmünde Kararname’ye ve Bağımsız Denetim Yönetmeliği’ne uygunluğu gözden geçirilmektedir.
Öte yandan; Kalite Kontrol Standardı uyarınca denetim kuruluşları,
• Denetim kuruluşu bünyesinde kaliteye ilişkin liderlik sorumlulukları,
• İlgili etik hükümler,
• Müşteri ilişkisinin ve denetim sözleşmesinin kabulü ve devam ettirilmesi,
• İnsan kaynakları,
• Denetimin yürütülmesi ve
• İzleme
Unsurlarının her birini ele alan politika ve prosedürler içeren bir kalite kontrol sistemi kurmakla ve bu sistemin devamlılığını sağlamakla yükümlüdür.
Bu kapsamda, Yapılan incelemelerde temel olarak, bağımsız denetim kuruluşları tarafından oluşturulan kalite kontrol sistemi ile bu sisteme ilişkin yazılı politika ve prosedürlerin Kurum standart ve düzenlemeleri çerçevesinde oluşturulup oluşturulmadığı ve oluşturulan sistemlerin güncelliği denetlenmektedir.
Bugün için KGK inceleme veya gözetimine girmiş firmaların neredeyse tamamına yakınına idari para cezası ve disiplin cezaları verilmiş durumdadır.
Yürütülen incelemeler sonucunda tespit edilen eksikliklerin değerlendirilmesi sonucunda yıllar itibarıyla bağımsız denetim kuruluşları ve bağımsız denetçiler hakkında uygulanan yaptırımlar aşağıdaki tabloda yer almaktadır.
YAPTIRIM TÜRÜ 2022 2023 2024
İKAZ 46 44 15
UYARI 111 79 85
ASKIYA ALMA 15 25 33
FAALİYET İZNİ İPTALİ 1 1 2
İDARİ PARA CEZASI 6.234.136 TL 7.285.597 TL 52.818.348 TL
İş bu yazımızın kaleme alındığı 01.11.2025 tarihi itibariyle KGK web sitesinde FAALİYET İZNİ İPTAL EDİLEN şirket sayısı 8 olarak gözükmektedir.
13-DENETİM KURULUŞLARINCA YAPILACAK YILLIK HARÇ ÖDEMELERİNİN YÜKSEKLİĞİ
KGK yetkilendirilen bağımsız denetim kuruluşlarının, belgenin verildiği yılı takip eden yıllarda 492 sayılı Harçlar Kanununa göre XIV’üncü bölümünün “Denetim kuruluşları yetkilendirme belgeleri (Her yıl için)” başlıklı birinci sırasında belirtilen harçları ödemeleri gerekmektedir.
Bu kapsamda, kurumlar vergisi beyannamesi verme süresi içerisinde verilen bildirim üzerine, bağımsız denetim faaliyetlerinden elde edilen gayrisafi iş hasılatı esas alınarak tahakkuk ettirilecek harçların, Mayıs ayı içerisinde ödenmesi gerekmektedir.
2025 Yılına ilişkin Harç tutarları aşağıdaki gibidir.
1-KAYİK Belgeleri Denetim Firmaları:
KAYİK Dahil Denetime Yetkili Denetim Kuruluşları İçin 293.905,20 TL’den az olmamak üzere, bağımsız denetim faaliyetlerinden elde edilen bir önceki yıl gayrisafi iş hasılatının binde 5,75’i.
2-KAYİK Kapsamı Dışında Kalan Denetim Firmaları
KAYİK Hariç Denetime Yetkili Denetim Kuruluşları İçin 146.952,60 TL’den az olmamak üzere, bağımsız denetim faaliyetlerinden elde edilen bir önceki yıl gayrisafi iş hasılatının binde 5,75’i.
14- FAALİYET İZNİNE İLİŞKİN HARÇLARIN YÜKSEKLİĞİ
Bağımsız Denetim Firmalarının KGK dan faaliyet izni taleplerinde ödemesi gereken harç tutarları 2025 yılı için aşağıdaki gibidir.
1- KAYİK Belgeleri Denetim Firmaları: 881.724,10 TL
2- KAYİK Kapsamı Dışında Kalan Denetim Firmaları: 440.861,10
15-DENETİMİ ÜSTLENEN DENETÇİLERDEN FAALİYET İZNİ HARCI İSTENİLMEMESİ HAKSIZ REKABET SEBEBİDİR
Bağımsız Denetim firmalarından yukarıdaki yüksek tutarlarda Kuruluş İzni Harcı istenmekte iken DENETİMİ ÜSTLENEN DENETÇİ’ lerden bu harcın istenilmemesi sonucu haksız rekabet oluşmaktadır.
16- BAĞIMSIZ DENETİM RAPORU TESLİM SÜRESİNDEN KAYNAKLI SORUNLAR
6102 SAYILI Türk Ticaret kanunu uyarınca şirketler her faaliyet döneminin bitiminden itibaren 3. Ayın sonuna kadar genel kurullarını yapmak zorundadırlar.
Bağımsız Denetim Raporlarının teslim tarihi ise; Türk Ticaret Kanunu uyarınca yapılan denetimlerde denetim raporlarının, denetimi yapılan finansal tabloların ait olduğu hesap dönemine ilişkin olağan genel kurul toplantısından en az 20 gün önce ve her durumda anılan Kanunda olağan genel kurul toplantıları için öngörülen azami sürenin sonuna kadar denetlenen işletmenin yönetim organına teslim edilmesi zorunludur.
Öte yandan ülkemizde Kurumlar Vergisi Beyannameleri faaliyet dönemini takip eden NİSAN AYI içinde verilmektedir.
Son olarak Ticaret Kanununda Yevmiye defterinin kapanış onayı, izleyen faaliyet döneminin altıncı ayının (HAZİRAN) sonuna kadar olarak tespit edilmiştir.
Uygulamada şirketler, Kurumlar vergisi beyannamesine son şeklini verip, beyannameyi resmi olarak teslim edene kadar yasal defterlerinde düzeltme kayıtları yapabilmektedirler. Dolayısıyla defter kapanışlarının beyanname verme süresinden sonra yapılması sürece uygun bir düzenlemedir.
Dönemi takip eden 4 ay içerisinde defterlerin son şeklini alması, özellikle günümüzün elektronik imkânları nedeniyle olağan bir işlemdir. Ancak, hata yapma çekincesi, şirketlerin e-defter kapatma ve beyanname verme aşamasında sürelerin son gününe kadar beklemeleri sonucuna neden olmaktadır.
Bilindiği üzere, olağan genel kurul, şirketler için geçmiş faaliyet dönemi çalışmaları için şirket ortaklarına bilgi verildiği ve yönetimin ibra edildiği, kar dağıtımın belirlendiği, sermaye artırım veya azaltışlarının yapıldığı ve yeni yönetimin belirlendiği bir toplantıdır.
Bütün bunlar için genel kurul toplantılarında BAĞIMSIZ DENETİM RAPORLARININ OKUNMASI gerekmektedir.
Bununla birlikte şirketlerin zamanında genel kurul yapmamalarının cezası yoktur.
Sonuç olarak uygulamada Genel Kurul tarihi ile ilgili MART ayı hükmüne uyulmamaktadır.
Bu fiili durumdan hareketle TTK da var olan Genel Kurul tarihinin, Yevmiye Defteri tarihi ile uyumlu olan HAZİRAN AYI sonuna kadar çekilmesi yönünde çalışmalar yapılmasında faydalar bulunmaktadır.
17- DENETİM ÖNCESİ STANDARTLARA UYGUN MALİ TABLOLARIN HAZIRLANMASI SORUNU
Bilindiği üzere ülkemiz mevzuatında şirketler Vergi usul kanunda belirlenen esaslar çerçevesinde ve Muhasebe Sistemi Uygulama Genel tebliğine( MSGUT) göre çerçevesinde kayıt tutmaktadırlar.
Bununla birlikte Zorunlu Bağımsız Denetime tabi olan firmaların VUK hükümlerine göre çıkardığı finansal tabloların BOBİ FRS veya IFRS ye dönüştürmeleri gerekmektedir.
Çoğu bağımsız denetime tabi işletmenin mali tabloları standartlara dönüştürecek yeterlilikte olmaması veya standartları bilen elemanlarının olmaması nedeniyle mali tabloların dönüştürülmesi işlerinin denetim kuruluşları tarafından yapılması uygulamada çok sık rastlanılan bir durumdur.
Bu durum denetim kuruluşlarının iş yükünü artırmaktadır. Ayrıca bu durum bağımsız denetim açısından da uygun değildir.
18- RAPORLAMA İÇİN ORTAK BİLGİSAYAR PROĞRAMI OLMAYIŞI
Malumunuz olduğu üzere bağımsız denetim süreçleri ile bu süreç sonundaki raporlama süreci oldukça zahmetli süreçler olarak karşımıza çıkmaktadır.
Uygulamada birkaç firma tarafından çıkarılmış DENETİM PROĞRAMLARI bulunmaktadır.
Bununla birlikte denetim firmalarının birçoğunun kendilerine özel EXEL MAKRO Programları vasıtasıyla denetim raporlarını yazdıkları görülmektedir.
TÜRMOB tarafından çıkarılan denetim programı ise başarılı olmamış yada karlılık açısından verimli olmadığı için piyasadan çekilmiştir.
Sonuçta Ülkemizdeki denetim kuruluşu sayısı sınırlıdır.
Standartlara uygun bağımsız denetimlerde denetim programlarının uygulanması ve uygun denetim programlarının seçilmesi gerekmekte olup, bu konuda KGK nın standart denetim programı uygulanması açısından bu programları oluşturup, makul bir ücretle denetim şirketlerine ve bağımsız denetçilere satın alma imkanı yaratması yerinde olacaktır.
19-DENETİM YAPTIRMAYAN FİRMALARA UYGULANACAK MÜEYYİDELERİN EKSİKLİĞİ
Uygulamada bağımsız denetim yaptırmayan firmalar açısından etkili müeyyideler bulunmamaktadır.
Ticaret Kanununa göre Mevcut müeyyideler aşağıdaki gibidir.
-Denetime tabi olduğu hâlde, denetlettirilmemiş finansal tablolar ile yönetim kurulunun yıllık faaliyet raporu, düzenlenmemiş hükmündedir.
-Finansal tabloların ve şirket yönetiminin ibra edilmemiş sayılması
-Kar dağıtamama
-Sermaye artırımı/azaltımı yapamama
Bununla birlikte uygulamada denetim yaptırmayan firmaların genel kurul yaptıklarına ve yukarıdaki alınamayacak kararları da aldıkları görülmektedir.
Öte yandan Ticaret Bakanlığı tarafından Ticaret Sicil Müdürlüklerine gönderilen iç genelge ile denetime tabi oldukları halde denetim yaptırmayan firmaların ticaret sicil işlemlerinin kapatılmasına dair hüküm bulunmakla birlikte ülkemizde yüzlerce firmanın denetimden kaçındığını görmekteyiz
Bunu önlemek adına denetime tabi oldukları halde denetim yaptırmayan firmalara alınması gereken tedbirlere ilişkin önerilerimiz aşağıdaki gibidir.
1- Şirket yöneticilerine Caydırıcı tutarlarda idari para cezası
2- Vergi Dairesince Kurumlar Vergisi Beyannameleri ekinde Bağımsız Denetim Firmasına ilişkin sözleşme bilgilerinin istenilmesi
3- Bankalara kredi müracaatlarında Bağımsız Denetim Firmasına ilişkin sözleşme bilgilerinin istenilmesi
4- Israrla bağımsız denetimden kaçınan firmalar hakkında KGK denetim elemanlarının veya Maliye vergi Müfettişlerinin incelemeler yapmasının temin edilmesi
20- MESLEK VE MESLEKTAŞ HUKUKUNUN KORUNMASI İÇİN BAĞIMSIZ DENETÇİLİK MESLEK ODALARI KURULMALIDIR
Anayasamızın 135.ci maddesinde Kamu Kurumu Niteliğindeki Meslek Kuruluşu tabiri ile MESLEK ODALARINA yönelik düzenlemeler bulunmaktadır.
Madde metni aynen aşağıdaki gibidir.
“Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları”
Madde 135- Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ve üst kuruluşları; belli bir mesleğe mensup olanların müşterek ihtiyaçlarını karşılamak, mesleki faaliyetlerini kolaylaştırmak, mesleğin genel menfaatlere uygun olarak gelişmesini sağlamak, meslek mensuplarının birbirleri ile ve halk ile olan ilişkilerinde dürüstlüğü ve güveni hakim kılmak üzere meslek disiplini ve ahlakını korumak maksadı ile kanunla kurulan ve organları kendi üyeleri tarafından kanunla gösterilen usullere göre yargı gözetimi altında, gizli oyla seçilen kamu tüzel kişilikleridir.
Anayasamızdaki bu hükümden hareketle AKARİYER AKADEMİK TÜM MESLEKLER Meslek Odaları şeklinde örgütlenmiş bulunmaktadır.
Nitekim Bağımsız Denetçilik Mesleği ancak 3568 sayılı kanuna göre yetki almış SMMM ve YMM kökenli meslektaşlar tarafından ifa edilecek bir meslek olup 3568 sayılı yasa gereği SMMM ler ve YMM ler TÜRMOB çatısı altında meslek odaları şeklinde örgütlenmişlerdir.
Sonuç olarak Bağımsız Denetçilik mesleği AKDEMİK KARİYER MESLEKLER arasında tüm dünyada kabul görmüş en önde gelen meslekler rasındadır.
Anılan nedenlerle BAĞIMSIZ DENETÇİLİK MESLEK ODALARI ve BİRLİKLERİ kurulmasında büyük faydalar bulunmaktadır.
Kurulacak Bağımsız Denetçilik Meslek Odalarının görevleri aşağıdaki gibi olacaktır.
a) Haksız rekabet ile mücadele edecek
b) Bağımsız Denetim Ücret Tarifesini yayınlayacak
c) Bağımsız denetim mesleğinin geliştirilmesi ile ilgili çalışmalar yapmak,
d) Bağımsız denetçilerin menfaatlerini, mesleki ahlak, düzen ve geleneklerini korumak,
e) Denetim mesleğinin performansının ve kalitesinin yükselmesine katkı sağlamak, ulusal ve uluslararası düzeyde, muhasebe denetimine ve bağımsız denetçilere olan güveni sürdürülebilir kılmak,
f) Bağımsız denetçilerin lisanslama ve sertifikasyon işlemlerini yürütmek, konuya ilişkin eğitimler düzenlemek ve sınavları yapmak,
g) Denetim şirketlerinin kalite güvence sistemlerine ilişkin esasları belirlemek, kalite güvence sistemlerini izlemek,
h) Bağımsız denetim alanında yetkili mercilere görüş bildirmek,
i) Bağımsız denetim ve denetim standartları konularında ulusal ve uluslararası gelişmeleri takip etmek, toplantılara katılmak, eğitim ve diğer faaliyetleri düzenlemek, uluslararası organizasyonlara üye olmak,
j) Türkiye Denetim Standartları Kurulunun çalışmalarına katılmak, görüş bildirmek,
k) Mesleki uzmanlık ve meslekte uzmanlaşmaya ilişkin esasları belirlemek ve uygulamak üzere çalışmalar yapmak,
l) Bağımsız denetim konusunda resmi kurum ve kuruluşlarca istenen bilgi ve görüşleri vermek,
m) Bağımsız Denetçilik mesleğinin bağımsızlığının ve tarafsızlığının korunmasına katkı sağlamak amacıyla çalışmalar yapacak,
n) Ulusal ve uluslararası düzeyde, muhasebe denetimine ve meslek mensuplarına olan güveni sürdürülebilir kılmak amacıyla çalışmalar yapacak
