Abdullah ÇAVUŞ – BİLGİ & DENEYİM PAYLAŞIM PORTALI “Bilgiye sahip olarak doğmuş birisi değilim. Öğrenmeye çalışıyorum ve Öğretmeyi seviyorum” Konfüçyüs
İlgili Yazılar
BANDOL ÜCRETİ VE TRT ENERJİ PAYINDA
VERGİYİ DOĞURAN OLAY
Abdullah ÇAVUŞ/E. Vergi Müfettişi
3093 Sayılı TRT Gelirleri Kanununda sayılan Enerji Payı Geliri ile Bandrol Ücreti Geliri Kamu gelirleri sınıflandırmasında Parafiskal Gelir Olarak nitelendirilmektedir.
Vergi hukukunda vergilendirmenin ilk aşaması vergiyi doğuran olayın ortay çıkmış olmasıdır. Vergiyi doğuran olay illaki ilgili vergi kanununda bir madde içerisinde açıklanmıştır.
Vergiyi doğuran olay kavramı TRT bandrol ve enerji payı gelirlerinde de vergiyi doğuran olayın ortaya çıması açısından önem arz etmektedir.
Bu yazımızda vergiyi doğuran olayın 3093 sayılı TRT gelirleri kanunundaki karşılıkları anlatılmaya çalışılmaktadır.
1- VERGİYİ DOĞURAN OLAY:
Vergiyi doğuran olay kavramı Vergi Usul Kanunu’nun 19. maddesinde tanımlanmıştır.
Buna göre; “Vergi alacağı, vergi kanunlarının vergiyi bağladıkları olayın vukuu veya hukuki durumun tekemmülü ile doğar. Vergi alacağı mükellef bakımından vergi borcunu teşkil eder.”
Hükmü bulunmaktadır.
Vergi Usul Kanunu’nun 3. Maddesin de ise;
“Vergilendirmede vergiyi doğuran olay ve bu olaya ilişkin muamelelerin gerçek mahiyeti esastır. Vergiyi doğuran olay ve bu olaya ilişkin muamelelerin gerçek mahiyeti yemin hariç her türlü delille ispatlanabilir. Şu kadar ki, vergiyi doğuran olayla ilgisi tabii ve açık bulunmayan şahit ifadesi ispatlama vasıtası olarak kullanılamaz.”
Son olarak vergiyi doğuran olay ile ilgili Vergi Usul Kanunu’nun 9. Maddesinde;
“Vergiyi doğuran olayın kanunlarla yasak edilmiş bulunması mükellefiyeti ve vergi sorumluluğunu kaldırmaz”
Hükmü bulunmaktadır.
Vergiyi doğuran olayın tespit edilmesinin vergilendirme açısından önemi büyüktür.
Keza; devletin vergi alacağı vergiyi doğuran olayla birlikte başlamaktadır. Mükellef için vergi borcu, devlet için vergi alacağı şeklindeki ilişki vergiyi doğuran olayın ortaya çıkması ile başlamaktadır.
Vergi borcunun doğması için verginin konusunun var olması gerekli fakat yeterli bir şart değildir.
Vergi borcunun ortaya çıkması için hem verginin konusunun olması hem de vergiyi doğuran olayın ortaya çıkması gerekir. Vergi yükümlüsünün, verginin konusu ile kanunun öngördüğü biçimiyle ilişkiye girmesi gerekir.
a- TRT BANDROL ÜCRETİNDE VERGİYİ DOĞURAN OLAY:
3093 sayılı TRT Gelirleri kanunun 3. Maddesinde;
“Bu Kanunun 1 inci maddesinde belirtilen cihazları imal edenler satıştan önce; ithal edenler ise serbest dolaşıma girişinde bandrol veya etiket almaya mecburdur.”
Hükmü bulunmaktadır.
Buna göre vergiyi doğuran olay;
- İMALATÇILAR AÇISINDAN VERGİYİ DOĞURAN OLAY:
İmalatçılar açısından imal etmiş oldukları bandrole tabi cihazın satışıyla başlamaktadır. Mükellefler söz konusu cihazların satışından önce kanundaki matrah ve nispetler dahilinde peşin olarak veya teminat mektubu karşılığı vadeli olarak BANDROL almak zorundadır.
Satılmayan ve stokta tutulan bandrole tabi cihazlar için bandrol alınması zorunlu değildir.
Mükellefler piyasaya bandrolsüz cihaz satamayacaklardır.
- İTHALATÇILAR AÇISINDAN VERGİYİ DOĞURAN OLAY:
İthalatçılar açısından vergiyi doğuran olay 2014 yılından önce aynen imalatçılar gibiydi. İthalatçıların vergilendirilmesinde yaşanan sıkıntılar ve vergi kayıp ve kaçaklarının ithalatçılarda daha yüksek oranda olması nedeniyle kaynağında vergileme yapmak amacıyla değişikliğe gidilmiştir.
Kanunun 3. Maddesi 09.10.2014 tarih ve 6552 sayılı kanun ile 3093 sayılı kanunda yapılan değişiklik ile yukardaki gibi olmuştur.
Sonuç olarak bandrole tabi cihaz ithalatçıları(gerek ticari gerek ticari olmayan ithalat) açısından vergiyi doğuran olay imalatçıların aksine SATIŞ değil, bu cihazlar gümrük hattından geçerek millileşmesidir. Yani ülkemiz açısından serbest dolaşıma girmesidir.
İthalatçılar açısından imalatçılara göre ek bir yük getirmektedir. Bununla birlikte teminat mektubu karşılığında vadeli alım imkanı bulunmaktadır. Ancak bu durumda teminat mektup masrafları ile karşılaşılabilecektir.
b- TRT ENERJİ PAYINDA VERGİYİ DOĞURAN OLAY:
Enerji payı mükellefleri açısından vergiyi doğuran olay 3093 sayılı kanunun4/c maddesiyle tanımlanmıştır.
Buna göre anılan madde hükmü aynen aşağıdaki gibidir.
“Nihai tüketiciye elektrik enerjisi satışı yapan lisans sahibi tüzel kişiler, iletim, dağıtım ve perakende satış hizmetlerine ilişkin bedeller hariç olmak üzere, elektrik enerjisi satış bedelinin (sanayi sicil belgesine sahip sanayi işletmelerine yapılan elektrik enerjisi satışı hariç) yüzde ikisi tutarındaki payı (Katma Değer Vergisi, diğer vergiler, fon ve paylar ile benzeri kesintiler hariç) faturalarında ayrıca gösterir ve bu kapsamdaki bedelleri Türkiye Radyo-Televizyon Kurumuna intikal ettirirler.”
Madde metninden açıkça görüleceği üzere vergiyi doğuran olay NİHAİ TÜKETİCİYE ELEKTRİK ENERJİSİ SATILMASIDIR.
Burada vergilendirme açısından ilk sıkıntı NİHAİ TÜKETİCİ nin meri mevzuatta açık tanımının olmamasından kaynaklanmıştır.
Bu sıkıntılar;
-Kanunun ilk uygulamasında bazı grup firmaları, elektrik üreten lisans sahibi grup ortaklarına olan enerji satışını nihai tüketiciye olan satış olarak algılamayıp TRT payı ödemek istememişler ve konuyu yargıya taşımışlardır.
– İlk uygulamada Lisans sahibi firma elektrik üretiminin yanında tekstil veya çimento fabrikası vb. diğer işeride aynı firma çatısında yapabiliyordu bunlara gerek sayaç kullanılıp gerekse sayaç kullanılmadan doğrudan hat çekilerek verilen elektrik içinde bu firmalar NİHAİ TÜKETİCİ değil diyerek ödeme yapmak istememiş ve konuyu yargıya taşımışlardır.
-son olarak elektrik santralinin kendi ihtiyaçları için kişisel tüketimine sevk ettiği elektrik içinde aynı gerekçelerle TRT payı ödemesinde bulunmak istemedikleri ve konuyu yargıya taşıdıkları görülmüştür.
BÜTÜN BU İTİRAZLAR YARGIDA TRT LEHİNE SONUÇLANMIŞTIR. BAŞKA BİR YAZIMIZDA DETAYLARI VERİLECEK OLAN MAHKEME KARARLARI SONUCU NİHAİ TÜKETİCİ KAVRAMINDAN SADECE HANE HALKINI ALGILANMAYACAĞI ELEKTİRĞİ SON TÜKETEN VEYA İMALATTA KULLANAN KİŞİ VE FİRMALARIN ANLAŞILMASI GEREKTİĞİNE DAİR GÖRÜŞ OLUŞMUŞTUR.
Bununla birlikte sanayici firmaların ve bunların oluşturduğu sivil toplum kuruluşların yoğun baskıları sonucu 3093 sayılı kanunda sonradan yapılan bir değişiklik ile kanun uygulaması açısından NİHAİ TÜKETİCİ VASFINA SAHİP OLAN sanayi sicil belgesine sahip olan imalatçılara yapılan satışlar da VERGİYİ DOĞURAN OLAY OLUŞMASINA RAĞMEN TRT payı ödemekten muaf tutulmuşlardır.
