SİYASİ ETİK KANUNU TARTIŞMALARINA İLİŞKİN ÖNERİLERİMİZ
Abdullah ÇAVUŞ/UZLAŞI-DER BAŞKANI (28.05.2020)
SİYASİ ETİK gelişmiş demokrasilerin olmazsa olmazları arasında sayılan çok önemli bir kavramdır. Birçok ülkede siyasetçilerin ETİK davranış kurallarını belirlemek amacıyla yapılan yasal düzenlemeler aynı zamanda SİYASETİN FİNANSMANI VE ŞEFFAFLIK kavramlarına ilişkin düzenlemeleri de içermektedir.
Siyasetçi için başarı her seçim döneminde siyasal çoğunluğu elde etme ve iktidarını devamlı kılmak olarak karşımıza çıkmaktadır.
Bunun temini amacıyla siyasal iktidarlar zaman içerisinde kendisine oy verenleri ve olası yeni seçmenleri memnun edecek bir takım iş ve işlemler yapmaktadırlar.
Öncelikle KAYIRMACILIK şeklinde başlayan bu eylemler zaman içerisinde siyasal yozlaşmanın aşağıda yer verilecek olan tüm türlerine kadar ulaşabilmektedir.
Bazı zamanlarda ise seçim sonuçlarında Hükümet kuracak yasal çoğunluğa erişilmediği ve koalisyonlarında mümkün olmadığı durumlarda ülkemizde GÜNEŞ MOTEL olayı diye bilinen olayda olduğu gibi Milletvekili Transferleri ile siyasal iktidarların devamlılığının temin edilmeye çalışıldığı görülmektedir.
Siyasal karar alma mekanizmasında rol alan aktörlerin (seçmenler, politikacılar, bürokratlar,çıkar ve baskı grupları) “özel çıkar” sağlama gayesiyle toplumda mevcut hukuki, dini, ahlaki ve kültürel normları ihlal edici davranış ve eylemlerde bulunmalarına Siyasal Yozlaşma ya da Politik Yozlaşma adı verilir.[i]
TÜRKİYE gibi ülkelerde SİYASİ ETİK denildiğinde akla gelen ve herkesin şikâyet etmiş olduğu SİYASAL YOZLAŞMA ÖRNEKLERİ aşağıdaki gibidir.
1- Partizanlık
2- Adam kayırma
3- Torpil
4- İltimas
5- Hizmet Kayırmacılığı
6- Rant Kollama
7- İçerden Bilgi Sızdırma
8- Yolsuzluk
9- Rüşvet
10- Zimmet
11- Oy satınalma
12-Patronaj
13- Neopotizm (akraba kayırma)
14- Eş – Dost Kayırmacılık (Kronizm)
15-Sınavsız Memuriyet İçin İSTİSNAİ KADROLARAIN Kullanılması
16- Gönül Yapma
17-Olmayacak Vaadeler de Bulunma
18- Büyük Şehirlerde İMAR RANTLARI
19- Gereksiz ve faydasız yatırımlar (Uçak İnmeyen şehirlere hava alanı vb)
20- Milletvekili, Belediye Başkanı, Encümen gibi seçilmiş kişilerin sonradan parti değiştirmeleri
Parlamento da siyasal çoğunluğun tek başına elde edilemediği ve koalisyonların da oluşamadığı durumlarda maddi veya manevi bir takım vaadler yoluyla Milletvekili transferleri olabilmektedir. Ülkemizde bunun en önemli örneği 11 Milletvekili ile yaşanan GÜNEŞ MOTEL görüşmeleri sonucu bu milletvekillerinin BAKANLIK makamı karşılığı transfer olmaları olarak karşımıza çıkmaktadır.
ECEVİT tarafından Adalet partisinden istifa eden 11 Milletvekili ile GÜNEŞ MOTELDE yapılan pazarlıklar sonucu bunlardan 10 kişiye Bakanlık Verilmiş ve hükümetin güven oyu alması bu suretle mümkün olmuştu.
Önceki seçimlerde İYİ PARTİ’nin seçimlere girip girmeyeceği tartışmalarında Yüksek Seçim Kurulunun bir türlü karar vermemesi sonucu CHP tarafından İYİ PARTİ’nin seçimlere girmesini temin etmek amacıyla TBMM de grup kurmasını sağlamak amacıyla bazı Milletvekillerinin istifa ederek İYİ PARTİYE geçtiği hususu hepimizin malumlarıdır.
Son günlerde sıkça konuşulan konuların başında olası bir erken seçimde DEVA ve GELECEK Partilerinin de benzer bir şekilde grup kurmak suretiyle seçimlere girmesi konusu SİYASİ ETİK tartışmalarını da beraberinde getirmiştir.
Ülkemizde de her seçim öncesi tartışılan konuların başında SİYASİ ETİK gelmektedir. Keza Yolsuzlukla Mücadele ve Şeffaflık Kavramları da seçim öncesi siyasetçilerin en önemli propaganda malzemesi olarak karşımıza çıkmaktadır.
Son günlerde TBMM de grubu bulunan partilerden yeni kurulacak partilere olası Milletvekili transferleri tartışılmakta olup bunun önlenmesi amacıyla SİYASİ ETİK KANUNU çıkarılması önerileri yapılmaktadır.
Yazımızın burasında ETİK kavramına değinecek olursak konumuz daha anlaşılır hale gelecektir.
ETİK; felsefenin bir alt dalıdır ve iyi nedir, kötü nedir, nasıl yaşamalıyım, gibi sorulara cevaplar arar. Ahlak felsefesi olarak da adlandırılan etik kavramı Yunanca “ethos” kelimesinden gelmekte ve töre ve alışkanlık anlamlarını taşımaktadır..
ETİK; insan ilişkilerinde, toplum, kültür, siyaset, ekonomi, hukuk, bilim ve teknoloji gibi alanlarda bireyin tutum, davranış, eylem ve kararlarında etkili değerler bütünüdür.
ETİK; sorumluluklarının bilincinde olan insanların, davranış ve iletişim tarzlarını, diğer bireyler ile birlikte insanca şekillendirmeyi ve iyileştirmeyi isteyen sosyal topluluk üyesi herkesi ilgilendirir.[ii]
SİYASAL ETİK; devlet ve parti gibi siyasal kurumlar için söz konusu olan kurallar dünyası olarak tanımlanmaktadır.
SİYASAL ETİK; Kurumlarda, hem yönetenlerin hem de yönetilenlerin tavırlarıyla ilgili yargılar bütünü diye tanımlanır. Tavırların yargılaması “iyi-kötü” ve “doğru-yanlış” biçiminde yapılır.
Burada en önemli nokta, siyasal etik çerçevesinin, yönetilenlerden daha çok yönetenlerle ilgili olduğudur. Çünkü görev, makam, unvan dağıtmak yöneticilerin ayrıcalığıdır.
Bu, iktidar gücü demektir. Öyle kabul edilir ki, “güç baştan çıkarır”. Yöneticilerin karar ve uygulamalarında ahlaki ölçütlere göre yargılanmaları, siyasal etik çerçevesinde davranmaları, gücün baştan çıkarıcılığını engellemenin en etkili yolu olarak görülür.[iii]
Devlet ve siyaset kurumlarında siyasi yozlaşmayı önlemek, yolsuzluk, görevi kötüye kullanma, usulsüz hediye alma ve haksız menfaat elde etme vb. olumsuzlukları önleme amacıyla çeşitli tedbirler alınmaktadır.
Bu tedbirler arasında siyasi etik yasasının çıkarılması, hediye alma ve menfaat sağlama yasağı, seçim harcama tutarı bildirimi, ticari faaliyetlerin devri, siyasi etik komisyonlarının kurulması ve dokunulmazlıkların sınırlandırılması sayılabilir.
Siyasal sitemlerde tarihsel gelişim süreci içerisinde genel kabul gören ve kimi siyasi etik kuralları ortaya çıkmıştır.
Demokratik yönetimlerin egemen olduğu siyasal sistemlerde uyulması beklenen siyasi etik kuralları arasında;
1- Saydamlık,
2-Tarafsızlık,
3- Dürüstlük,
4- Hesap verebilirlik ve
5 – Kamu yararını gözetme
Gibi POZİTİF VE EVRENSEL ilkeleri sayabiliriz.
Sonuç olarak olası bir SİYASİ ETİK yasası bu evrensel ilkelerin ışında SİYASAL YOZLAŞMAYI önleyecek ve SİYASETÇİLERİN BELİRLENMİŞ OLAN ETİK kurallara bağlı kalmasını temin edecek olan düzenlemeleri içermesi gerekmektedir.
Bize göre bu düzenlemelerde aşağıdaki hususlara da yer verilmesinde fayda bulunmaktadır.
1- Seçilmişlerin tamamının (Milletvekili, Belediye Başkanı, Encümen vb) bu görevleri süresi içinde yapamayacakları işlerin belirlenmesi
2- Mal Bildirimlerinin şeffaf hale getirilmesi ve yayınlanması mecburiyeti
3- Partizanlık ve kayırmacılığın önüne geçebilmek amacıyla Kamu Atamalarında LİYAKAT ilkesinin uygulanmasına ilişkin huşuların belirlenmesi
4- Kamu ihale süreçlerinin şeffaf hale getirilmesi ve kişiye ve olaya özel düzenlemelere yol açabilecek özel düzenlemelerden vazgeçilmesi
5-SİYASİ ETİK, Yolsuzluk ve Siyasal Yozlaşma Türleri ile Mücadele Konusunda tarafsız ve özerk bir kuruluş oluşturulması
6- Seçim döneminden sonra Milletvekili, Belediye Başkanı, Encümen transferlerinin/parti değiştirmelerinin önüne geçecek yasal düzenlemelerin yapılması
7- Toplumsal kültürde var olan HEDİYE alma verme ile ilgili sınırların belirlenmesi
8- Yolsuzluk suçlarına karşı açılacak olası davalarda dokunulmazlıkların otomatik olarak kaldırılmasına ilişkin düzenlemelerin yapılması
9- Siyasal Partilerin finansmanı konusunda özel düzenlemelerin yapılması
10- Adayların ve partilerin seçim süreçlerinin finansmanı konusunda şeffaflık sağlanması
11- TBMM nin denetim süreçlerinin daha etkili hale getirilmesi
12- Siyasilerin toplum vicdanını rahatsız eden eylem ve kararlarının önüne geçilmek isteniyorsa, toplumun, siyaseti ve siyasetçiyi denetleyebileceği mekanizmalar oluşturup işler hale getirmesinin sağlanması, bu kapsamda siyasetçinin aldığı oy oranında noter kanalıyla toplanacak oy ile Milletvekili veya Belediye başkanlığına son verme gibi yolların tesis edilmesi
Son derecece faydalı olacağı ve ülkemiz demokrasisine ciddi katkılar sağlayacağı düşünülmektedir.
[i] Çoşkun Can KATAN
[ii] www.cağlarberk.com
[iii] Birgül Ayman Güler/Aydınlık Siyasi Etik isimli köşe yazısı