Abdullah ÇAVUŞ – BİLGİ & DENEYİM PAYLAŞIM PORTALI “Bilgiye sahip olarak doğmuş birisi değilim. Öğrenmeye çalışıyorum ve Öğretmeyi seviyorum” Konfüçyüs
İlgili Yazılar
DERNEKLER TARAFINDAN TUTULACAK DEFTERLER
Abdullah ÇAVUŞ/E. Vergi Müfettişi (30.09.2019)
Daha önceki yazılarımızda ifade ettiğimiz üzere dernekler tüzel kişilik olarak Kurumlar Vergisi Mükellefi değildirler. Bununla birlikte iktisadi işletmeleri olması halinde Kurumlar Vergisi Mükellefiyeti tesis ettirmek zorundadırlar. Keza kurumlar vergisi mükellefi olan derneklerin vergi kanunları uyarınca tutacakları defterler ve kayıt esasları 213 sayılı Vergi Usul Kanununda detaylı olarak belirlenmiş durumdadır.
İş bu yazımızda iktisadi işletmesi bulunmayan ve dolayısıyla Kurumlar Vergisi Mükellefiyeti bulunmayan derneklerin tutacakları yasal defterler ile ilgili bilgi vermek amacıyla iş bu makalemiz hazırlanmış bulunmaktadır.
I- DERNEKLER TARAFINDAN TUTULACAK DEFTELER:
Dernekler yönetmeliğinin 31. Maddesinde belirtildiği üzere dernekler ilke olarak İŞLETME HESABI ESASINDA defter tutmaktadırlar.
Bununla birlikte aynı madde de aşağıda belirtilen iki durumda BİLANÇO ESASINDA defter tutmak zorundadırlar.
1- Kamuya Yararlı Dernek Statüsü Alan Dernekler
2- Yıllık Brüt Gelirleri 500.000 TL yı Aşan Dernekler
Madde metni aynen aşağıdaki gibidir.
Defter tutma esasları
Madde 31 – (Değişik fıkra:RG-1/6/2012-28310) Dernekler işletme hesabı esasına göre defter tutarlar. Ancak, kamu yararına çalışma statüsü bulunan dernekler ile yıllık brüt gelirleri beşyüzbin TL’yi aşan dernekler takip eden hesap döneminden başlayarak bilanço esasına göre defter tutarlar.
(Ek fıkra:RG-30/10/2011-28100) Şubesi bulunan derneklerin bilânço esasına göre defter tutmaları halinde, birinci fıkrada belirtilen hadlere bakılmaksızın, bu derneklerin şubeleri de bilânço esasına göre defter tutarlar. Her halde dernekler ile şubelerinin aynı esasta defter tutmaları zorunludur.
İşletme hesabı esasına göre defter tutan dernekler, yukarıda belirtilen hadde bağlı kalmaksızın yönetim kurulu kararı ile bilanço esasına göre defter tutabilirler.
Bilanço esasına geçen dernekler, üst üste iki hesap döneminde yukarıda belirtilen haddin altına düşerlerse, takip eden yıldan itibaren işletme hesabı esasına dönebilirler.
Ticari işletmesi bulunan dernekler, ticari işletmeleri için, ayrıca Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre defter tutarlar.
II- İŞLETME HESABI ESASINDA TUTULACAK OLAN DEFTERLER
Dernekler yönetmeliği 32. Maddesinde dernekler tarafından tutulmak zorunda olan defterler ve bu defterlerden hangilerinin tasdike tabi olduğu ve tasdik makamlarına ilişkin düzenlemeler yapılmıştır.
Buna göre; İşletme hesabı esasında tutulacak defterler ve uyulacak esaslar aşağıdaki gibidir:
1) Karar Defteri:
Yönetim kurulu kararları tarih ve numara sırasıyla bu deftere yazılır ve kararların altı toplantıya katılan üyelerce imzalanır.
Bu deftere kararın tarih ve sayısı ile konusunun yazılması zorunludur, ancak alınan karar birden fazla konuyu içeriyorsa, konu kısmına genel nitelikte ibareler yazılabilir.
Karar defterinin “Toplantıya Katılan Üyelerin Adı ve Soyadı” kısmına yalnızca toplantıya katılan yönetim kurulu üyelerinin adı ve soyadları yazılır.
Toplantıda alınan kararlar “Kararın Metni” kısmına yazılır ve kararın altı toplantıya katılan üyeler tarafından imzalanır.
Ancak, karara katılmayan üyeler, karara katılmadıklarını belirten ibareleri yazarak kararın altına imza atarlar.
Aynı toplantıda alınan kararların birden fazla sayfaya yazılması halinde, her sayfa paraf edilerek kararın bittiği sayfa imzalanır. Her yılın ilk kararına (1)’den başlayarak numara verilir.
2) Üye Kayıt Defteri:
Derneğe üye olarak girenlerin kimlik bilgileri, derneğe giriş ve çıkış tarihleri bu deftere işlenir. Üyelerin ödedikleri giriş ve yıllık aidat miktarları bu deftere işlenebilir.
Yazılı olarak yapılan üyelik başvurusu üzerine, dernek yönetim kurulunca başvurusu kabul edilen gerçek kişi üyenin; adı soyadı, T.C. kimlik numarası, tabiiyeti, anne adı, cinsiyeti, üyeliğe giriş ve üyelikten çıkış tarihlerinin deftere yazılması zorunludur. Ayrıca, mesleği, yerleşim yeri ve e-mail adresi de deftere yazılabilir.
Üyeler arasında yabancı kişilerin bulunması halinde T.C. kimlik numarası satırına, varsa kişinin tabiiyetinde bulunduğu ülkenin vatandaşlık numarası ve benzeri bilgiler yazılır.
Dernek üyeleri arasında tüzel kişi veya yabancı dernek veya dernek ve vakıf dışında kâr amacı gütmeyen kuruluş bulunması halinde; tüzel kişinin üyeliğe giriş ve üyelikten çıkış tarihleri, defterin adı ve soyadı satırına tüzel kişinin unvanı, T.C. kimlik no satırına varsa vergi kimlik numarası, tabiiyeti satırına tüzel kişinin merkezinin bulunduğu ülkenin adı, mesleği satırına tüzel kişinin hukuki statüsü (dernek, vakıf, kâr amacı gütmeyen kuruluş, limited/anonim şirket vb.) yazılır. Ayrıca, yerleşim yeri ve e-mail adresi de deftere yazılabilir.
Üyelerin ödedikleri giriş ve yıllık aidat miktarları bu deftere yazılabilir.
3) Evrak Kayıt Defteri:
Gelen ve giden evraklar, tarih ve sıra numarası ile bu deftere kaydedilir. Gelen evrakın asılları ve giden evrakın kopyaları dosyalanır. Elektronik posta yoluyla gelen veya giden evraklar çıktısı alınmak suretiyle saklanır.
Evrak kayıt defteri; karşılıklı sayfalarda yer alan, Mezkur tebliğde örneği gösterilen “Gelen Evrak” ve “Giden Evrak” şeklinde iki bölüm halinde tutulur.
Gelen evraklar gelen evrak bölümüne, giden evraklar giden evrak bölümüne olmak üzere, her bir satıra ilgili evraka ait bilgiler yazılır. Gelen ve giden evrak kayıt sıra numaraları, her yılın başında (1) sıra numarası ile başlar. Gelen ve giden evrak kayıt defteri, “gelen evrak kayıt defteri” ve “giden evrak kayıt defteri” olarak ayrı defterler halinde tutulabilir. Bu şekilde tutulan defterler bir araya getirilerek tek bir defter olarak muhafaza edilir.
4) Demirbaş Defteri:
Derneğe ait demirbaşların edinme tarihi ve şekli ile kullanıldıkları veya verildikleri yerler ve kullanım sürelerini dolduranların kayıttan düşürülmesi bu deftere işlenir.
Bu defterin her bir satırına ve ilgili sütunun altına bir demirbaşa ait bilgiler yazılır. Parçaları ile bir bütün olan ve bu şekilde alınmış demirbaşlar bir satıra kaydedilir ve adedi sütununa takım ve benzeri ibareler yazılır. Diğer sütunlara yazılamayan, ancak yazılması gerekli görülen bilgiler açıklama sütununda belirtilir. Bilânço esasına göre defter tutulması halinde, demirbaş defteri tutulmaz.
5) İşletme Hesabı Defteri:
Dernek adına alınan gelirler ve yapılan giderler açık ve düzenli olarak bu deftere işlenir.
Muhasebe sisteminde tek taraflı kayıt sistemine göre tutulan bir defterdir işletme defteri. İşletme defterinin sağ tarafında gelir, sol tarafında gider sayfaları vardır.
Esnaf gider sayılan ödemelerini gider sayfasına, gelir sayılan tahsilatlarını gelir sayfasına yazar. Defterin işlenmesi çok kolay ve anlaşılırdır. Herkes tarafından tutulabilir.
İşletme defteri ciltli, sayfaları karşılıklı, sıra numaralıdır. Karşılıklı sayfaların sol tarafı gider kısmından, sağ tarafı gelir kısmından oluşur.
İşletme defterinin her sayfasının ilk satırı, bir önceki sayfanın toplamının devredildiği “devreden toplam satırı”, son satırı ise sayfa toplamının yazıldığı “toplam satırı”dır.
6) Alındı Belgesi Kayıt Defteri :
Alındı belgelerinin seri ve sıra numaraları, bu belgeleri alan ve iade edelerin adı, soyadı ve imzaları ile aldıkları ve iade ettikleri tarihler bu deftere işlenir.
Derneklerce tutulması zorunlu olan defterlerin dernekler biriminden veya noterden onaylı olması zorunludur.
Büyük Defterin onaylatılması zorunlu değildir.
II- BİLANÇO ESASINA GÖRE TUTULACAK DEFTERLER:
Bilanço esasında defter tutacak olan dernekler işletme hesabı esasında tutulması zorunlu olan defterlerden yukarda yazılı olan:
– Demirbaş Defteri
– İşletme Defteri
Dışındaki defterleri tutmazlar. Yukarıda sayılan diğer defterlerin yanında bilanço esasında tutulması gereken ilave defter aşağıda olduğu gibidir.
1- Karar Defteri:
2- Üye Kayıt Defteri:
3- Evrak Kayıt Defteri:
4- Alındı Belgesi Kayıt Defteri:
5-Yevmiye Defteri:
Muhasebede, ticari işlemlerin belgelere dayanarak tarih sırası ile, maddeler halinde kaydedildiği deftere yevmiye defteri (Günlük Defter) denir.
Yevmiye defterine yapılan her kayıt mutlaka bir belgeye dayanmalıdır. Muhasebede belgesi olmayan hiçbir işlem kaydedilemez. Yevmiye defterine ilk olarak yeni işe başlayan işletmelerde açılış bilançosu, eskiden beri işe devam eden işletmelerde önceki dönem sonu bilançosunda yer alan bilgiler esas alınarak açılış kaydı yapılır.
6-Büyük Defter:
Büyük defter, yevmiye defterlerine kaydedilmiş olan işlemleri buradan alarak sitemli bir şekilde hesaplara dağıtan ve düzenli olarak bu hesaplarda toplayan muhasebe defteridir. Büyük defterin diğer adı da Defteri Kebir’dir.
Yevmiye defterlerine yapılan işlemler tarih ve işlem sırasına göre, belli bir düzenlemeye tabi tutulmadan yazılır.
7- Envanter Defteri:
Envanter defteri, ticari işletmenin açılışında ve açılıştan sonra her hesap döneminin sonunda taşınmazların, alacakların, borçların, nakit para tutarının ve varlıklar ile borçların değerlerinin teker teker kaydedildiği ciltli ve sayfaları müteselsil sıra numaralı defterdir.
Hesap dönemi on iki ayı geçemez. Vergi Usul Kanununun ilgili hükümleri saklı kalmak kaydıyla envanter, düzenli bir işletme faaliyetinin akışına uygun düşen süre içinde ve her halükarda hesap döneminin sonundan itibaren üç ay içinde çıkarılır ve deftere kaydedilir.
Envanter defterinin ciltli ve sayfaları müteselsil sıra numaralı olur; vergi kanunlarına uygun olmak şartıyla müteharrik yapraklı defterler de kullanılabilir.
Bu defterlerin tutulma usulü ile kayıt şekli Vergi Usul Kanunu ile bu Kanununun Maliye Bakanlığına verdiği yetkiye istinaden yayımlanan Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliğleri esaslarına göre yapılır.
III- DEFTER TUTMA ESASLARI:
Dernekler işletme hesabı esasına göre defter tutarlar. Ancak, şubeleri de dahil olmak üzere kamu yararına çalışma statüsü bulunan dernekler ile yıllık brüt gelirleri beşyüzbin TL’yi aşan dernekler takip eden hesap döneminden başlayarak bilanço esasına göre defter tutarlar.
Şubesi bulunan derneklerin bilânço esasına göre defter tutmaları halinde, birinci fıkrada belirtilen hadlere bakılmaksızın, bu derneklerin şubeleri de bilânço esasına göre defter tutarlar. Her halde dernekler ile şubelerinin aynı esasta defter tutmaları zorunludur.
İşletme hesabı esasına göre defter tutan dernekler, yukarıda belirtilen hadde bağlı kalmaksızın yönetim kurulu kararı ile bilanço esasına göre defter tutabilirler.
Bilanço esasına geçen dernekler, üst üste iki hesap döneminde yukarıda belirtilen haddin altına düşerlerse, takip eden yıldan itibaren işletme hesabı esasına dönebilirler.
Ticari işletmesi bulunan dernekler, ticari işletmeleri için, ayrıca Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre defter tutarlar.
Bu defterlerin kullanılmasına sayfaları bitene kadar devam edilir ve defterlerin ara tasdiki yapılmaz. Ancak, Yevmiye Defteri kullanılacağı yıldan önce gelen son ayda, her yıl yeniden tasdik ettirilir.
Tutulacak defter ve kayıtların Türkçe olması zorunludur. Defterler mürekkepli kalemle yazılır.
Defterler bilgisayar ortamında da tutulabilir. Ancak form veya sürekli form şeklinde tutulacak defterler, kullanılmaya başlanmadan önce her bir sayfasına numara verilerek ve onaylatılarak kullanılabilir. Onaylı sayfalar kullanıldıktan sonra defter haline getirilerek muhafaza edilir.
Çıktı alınarak deftere yapıştırmak suretiyle defter tutulması halinde, deftere yapıştırılan bu sayfaların bir sonraki karar alınmadan önce dört köşesinden notere onaylatılması zorunludur.
Yevmiye defteri maddelerinde yapılan yanlışlar ancak muhasebe kurallarına göre düzeltilebilir. Diğer defter ve kayıtlara rakam ve yazılar yanlış yazıldığı takdirde düzeltmeler ancak yanlış rakam ve yazı okunacak şekilde çizilmek, üst veya yan tarafına veya ilgili bulunduğu hesaba doğrusu yazılmak suretiyle yapılabilir. Yanlış rakam ve yazının çizilmesi halinde, bu rakam ve yazıyı çizen tarafından paraflanır.
Defterlere geçirilen bir kayıt; kazımak, çizmek veya silmek suretiyle okunamaz hale getirilemez.
Karar defterinin sayfa sonunda imza için bırakılan bölümü hariç defterlerin satırları, çizilmeksizin boş bırakılamaz ve atlanamaz.
Ciltli defterlerde, defter sayfaları ciltten koparılamaz. Tasdikli form veya sürekli form yapraklarının sırası bozulamaz ve bunlar yırtılamaz.
İşlemler, defterlere günlük olarak kaydedilir.
Ancak, gelir ve gider kayıtları;
1-) İşlemlerin, işin hacmine ve gereklerine uygun olarak muhasebe düzeni ve güvenliğini bozmayacak bir süre içinde kaydedilmesi şarttır. Bu gibi kayıtlar on günden fazla geciktirilmez.
2-) Kayıtlarını devamlı olarak muhasebe fişleri ve bordro gibi yetkili amirlerin imza ve parafını taşıyan belgelere dayanarak tutan derneklerde, işlemlerin bunlara kaydedilmesi, deftere işlenmesi hükmündedir.
Ancak bu kayıtlar, işlemlerin esas defterlere kırkbeş günden daha geç intikal ettirilmesine imkan vermez. Dernek defterlerinin denetim amacıyla istenmesi halinde, kırk beş günlük sürenin dolması beklenmeden kayıtların işlenmesi zorunludur.
IV- DEFTERLERİN TASDİKİ VE DEFTERLERİ SAKLAMA SÜRESİ:
Bu Yönetmelikte yazılı defterleri kullanacak dernekler, bunları kullanmaya başlamadan önce il dernekler müdürlüğüne veya notere tasdik ettirirler. Bu defterlerin kullanılmasına sayfaları bitene kadar devam edilir ve defterlerin ara tasdiki yapılmaz.
Ancak, yevmiye defteri kullanılacağı yıldan önce gelen son ayda, her yıl yeniden tasdik ettirilir. Tasdik edilen her defter için ayrı bir tasdik numarası verilir.
Derneğin adı, kütük numarası, yerleşim yeri, defterin türü, defterin kaç sayfadan ibaret olduğu, tasdik tarihi, tasdik numarası, tasdiki yapan makamın resmi mühür ve imzasını içeren tasdik şerhleri defterin ilk sayfasına yazılır veya DERNEKLER YÖNETMELİĞİ (EK-11)’de belirtilen “Tasdik Şerhi Formu” doldurulup defterin ilk sayfasına yapıştırılarak köşeleri tasdiki yapan makam tarafından mühürlenir.
Defterin son sayfası, defterin kaç sayfadan ibaret olduğu, tasdik tarihi ve numarası belirtilerek tasdik makamı tarafından mühürlenir ve imzalanır. Defterlerin her sayfası sıra numarasıyla teselsül edip etmediği kontrol edilerek mühürlenir.
Defterler hariç olmak üzere, dernekler tarafından kullanılan alındı belgeleri, harcama belgeleri ve diğer belgeler özel kanunlarda belirtilen süreler saklı kalmak üzere, kaydedildikleri defterlerdeki sayı ve tarih düzenine uygun olarak 5 yıl süreyle saklanır.
Abdullah ÇAVUŞ/E. Vergi Müfettişi
