Abdullah ÇAVUŞ – BİLGİ & DENEYİM PAYLAŞIM PORTALI “Bilgiye sahip olarak doğmuş birisi değilim. Öğrenmeye çalışıyorum ve Öğretmeyi seviyorum” Konfüçyüs
İlgili Yazılar
ELEKTRİK FATURALARINDA ÖDEMEKTE OLDUĞUMUZ KALEMLER
Abdullah ÇAVUŞ/E. Vergi Müfettişi
Her ay ödemekte olduğumuz elektrik faturalarını incelemeye kalktığımızda enerji bedelinin dışında birçok daha başka kalemler olduğunu görmekteyiz. Aktif Enerji Bedeli Dağıtım Bedeli, Kayıp Kaçak bedeli, TRT Payı, Enerji Fonu, Belediye Tüketim Vergisi, KDV ve diğer bir çok kalem bulunmaktadır.
Bu yazımızda bu kalemleri açıklamaya çalışacağız. Keza enerji tarifleri hakkında bilgi vermeye çalışacağız.
Ülkemizde faturalarımıza yansımakta olan elektrik tarifelerini Enerji Piyasası Denetleme Kurulu (EPDK) belirler ve bunu belli zamanlarda açıklar.
Tüketicilere gelen faturalar a EPDK’nın belirlediği tarifeler baz alınarak oluşturulmaktadır.
Özelleştirmelerle her şirket BELİRLİ TÜKETİM MİKATARINI GEÇTİĞİ İÇİN SERBEST TÜKETİCİ BELGESİ ALMIŞ OLAN kendi tüketicisine kendi tarifesini uygular fakat EPDK bir devlet kurumu olarak ulusal bir tarife belirler ve şirketlerin uyguladıkları indirimler bu tarife üzerinden tüketicilere sunulur.
Serbest olmayan veya henüz tedarikçisini seçmemiş elektrik tüketicileri, elektrik enerjisi ihtiyaçlarını bölgelerinde bulunan görevli tedarik şirketinden, EPDK tarafından duyurulan ulusal tarifeler ile satın alırlar.
1- Aktif Enerji Bedeli:
Hiçbir ek ücret olmadan kullandığınız elektriğe, eğer serbest tüketici indirimi almıyorsanız, EPDK ulusal tarife fiyatları üzerinden ödediğiniz fiyattır.
Bu bedel üç ayda bir EPDK tarafından belirlenir ve tek zamanlı, üç zamanlı, ticarethane, mesken, sanayi gibi abonelik tipleri ve tarifelerine göre değişiklik gösterir.
Aktif enerji bedeli tüketiminize göre değişkenlik gösterir.
2-Dağıtım Bedeli
Elektrik harcamanız dışında faturanıza eklenen bir diğer bedel Dağıtım Bedelidir. Dağıtım Bedeli, elektriğinizin size ulaştırılması ile ilgili tüm masrafların toplandığı bir kalemdir.
Dağıtım şirketi tarafından yapılan yatırım, işletme ve bakım giderleri bu bedele yansır.
Dağıtım bedeli, dağıtım sistemi kullanım fiyatını kapsar. Dağıtım hizmeti sunabilmek için dağıtım sistemine yapılan yatırım harcamaları, işletme ve bakım giderleri dikkate alınarak hesaplanan ve tüm dağıtım sistemi kullanıcılarından tahsil edilen bir bedeldir.
Dağıtım Bedeli de tıpkı elektrik birim fiyatları gibi EPDK tarafından yılda 4 kez yeniden duyurulur.
2016 Yılı itibariyle, elektrik faturasında bulunan;
A- Kayıp Kaçak Bedeli,
B-Perakende Satış Bedeli,
C-İletim Bedeli kalemleri,
Dağıtım Bedeli kalemi altında toplanmıştır.
3- İletim Bedeli:
2016 itibariyle “Dağıtım Bedeli” kaleminin içinde yer alır. Bu bedel ayrı bir kalem olarak faturalara artık yansıtılmıyor.
Elektrik Piyasası Kanununun 17 nci maddesi gereğince Türkiye Elektrik İletim Anonim Şirketi (TEİAŞ) tarafından hazırlanan iletim tarifesi üretilen, ithal veya ihraç edilen elektrik enerjisinin iletim tesisleri üzerinden naklinden yararlanan tüm kullanıcılara ve eşit taraflar arasında fark gözetmeksizin uygulanacak fiyatları, hükümleri ve şartları içermektedir. Şebeke yatırımları ve iletim ek ücretleri de iletim tarifesinde yer almaktadır.
Elektrik santrallerinden şehir şebekesine elektrik iletimine dair masrafların oluşturduğu bedeldir. Bu iletim işlemi Türkiye Elektrik İletim A.Ş. tarafından gerçekleştirilir. İletim Bedeli görevli tedarikçiler tarafından TEİAŞ’a aktarılır.
4- Kayıp/Kaçak Bedeli:
2016 itibariyle “Dağıtım Bedeli” kaleminin içinde yer almaya başlayan Kayıp / Kaçak Bedeli ayrıca faturalarda yansıtılmamaktadır.
Kayıp / Kaçak Bedeli elektrik sistemindeki tüm kayıpların bedeli anlamına gelmektedir.
Bu kayıplar iletim ve dağıtım sürecindeki kayıpları ve kaçak elektrik kullanımı sonucu ortaya çıkan farklardır.
Kayıp-kaçak bedeli elektrik sisteminde ortaya çıkan teknik ve teknik olmayan kaybın maliyetinin kayıp-kaçak hedefi oranları ölçüsünde karşılanabilmesi amacıyla belirlenen bir bedeldir.
“Kayıp Kaçak Bedeli”, dağıtım bölgesine girmesi öngörülen elektrik miktarı ile hedeflenen kayıp kaçak oranı sonucunda bulunan enerji miktarı esas alınarak hesaplanmakta ve tahakkuk ettirilmektedir.
Kayıp / Kaçak Bedeli tüketiciler tarafından fazlasıyla itiraz edilebilir bir kalem olduğundan ayrı bir bedel olarak artık faturalarda gösterilmese de fiyatları etkilemekteydi.
Kayıp / Kaçak Bedeli mesken, ticarethane ve sanayi dahil tüm tüketicilere yansıtılır.
5- Perakende Satış Hizmet Bedeli
Perakende Satış Hizmet Bedeli 2016 itibariyle tamamen kaldırıldı ve artık faturalara ek bedel olarak yansıtılmıyor.
Perakende satış bedeli, perakende satış için harcananların toplamını yansıtır.
Perakende Satış Hizmet Bedeli içerisinde, perakende satış hizmeti olarak tüketicilere sağlanan faturalandırma ve tahsilat işlemlerinin ya da müşteri hizmetlerinin masrafları gibi giderler yer almaktaydı ve bu bedel görevli elektrik tedarikçilerinden elektrik alanlara EPDK tarafından belirlenerek yansıtılmaktaydı.
Bu bedelin tahsil edilmesinde tüketime oranlı bir hesaplama yapılması tartışmalı bir durum yaratmaktaydı.
6- PSH – Sayaç Okuma Bedeli:
Perakende Satış Hizmet bedellerinin tamamen kaldırılması, dağıtım şirketi hizmetleri için oluşan masrafların yalnızca dağıtım bedelinden tahsil edilmeye başlanması ve akıllı sayaç uygulaması ile birikte Sayaç Okuma Bedeli faturalarda artık yer almıyor.
Sayaç okumalarında, Türkiye’de ayrıldığı bölgelerde görevli elektrik dağıtım şirketleri görev alır. 2011 de PSH bedelindeki ayrışma ile Perakende Satış Hizmet bedeli tüketilen elektrik enerjisine göre hesaplanan ve sayaç okuma hariç perakende satış hizmeti maliyetini içeren bir bedel olarak, Sayaç Okuma Bedeli ise sayaç okuma işlemi başına alınan bir bedel olarak ortaya çıkmıştır.
Bu bedel EPDK tarafından sabit bir değer olarak ayrıca belirlenir. Aslında Sayaç Okuma Bedeli, dağıtım şirketlerinin verdiği hizmetler içerisine girdiği için dağıtım bedeli içerisinde sayılabilir, ancak işlem başına alınması gereken bir bedel olduğundan, tüketime oranla hesaplanan Dağıtım Bedeli hesabından çıkartılmıştır.
Böylece sayaç okuma maliyeti ve tarife hesaplamaları daha doğru hesaplanabilir hale gelmişti.
2017 yılında artık bu bedel tamamen kalkmış durumda ve faturalarda tahsil edilmiyor.
7- Enerji Fonu Bedeli:
Enerji sektörünün gelişimi için yapılacak olan bilimsel araştırmalarını, AR-GE çalışmaların finansmanı sağlamak, etüt, projeleri denetleyebilmek ve kurulacak olan tesislerin maliyetlerini karşılamak için Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı’nda bulunan Enerji Fonu’na aktarılmak üzere elektrik faturalarına yansıtılan bedeldir.
Bu bedel Aktif Enerji Tüketim Tutarı üzerinden hesaplanır. Aktif Enerji Tüketim Tutarı’nı harcanan enerjinin tutarı oluşturur.
3096 sayılı Türkiye Elektrik Kurumu Dışındaki Kuruluşların Elektrik Üretimi, İletimi, Dağıtımı ve Ticareti ile Görevlendirilmesi Hakkında Kanunun Geçici 4 üncü maddesi hükümleri gereğince elektrik abonelerinden bu bedel alınmaktadır.
Sektörün altyapı masrafları için toplanan Enerji Fonu ise bu tutarın toplamının %1’i olarak elektrik tüketicilerinden, yukarıda bahsedilen amaçlar için kullanılmak amacıyla elektrik satış yapan şirketler tarafından bakanlığın fonuna geçirilir.
8- Elektrik (Belediye) Tüketim Vergisi – ETV (BTV)
Elektrik Tüketim Vergisi’nin bir diğer ismi Belediye Tüketim Vergisi’dir.
Bu elektrik tüketim vergisinden elde edilen gelirler belediyelere aktarılır.
Böylece elektrik tüketimi yapılan yerin belediyesinin gelirine katkıda bulunulur. Elektrik Faturalarında ETV ya da BTV kısaltmasıyla gösterilir.
Bu vergiyi, hastane, sağlık ocağı, dispanser, rehabilitasyon merkezi, doğumevi, bakımevi, kreş gibi yerler, ibadethaneler ve doğrudan elektrik üreten, dağıtan kurumlar ödemezler.
2464 Sayılı Belediye Gelirler Kanunu’nun 34. Maddesine göre, belediye sınırları veya mücavir alanlar içerisinde elektrik ve havagazı tüketenler, elektrik ve havagazı vergisini ödemekle yükümlüdürler. Elektrik piyasası kanununa göre, elektrik enerjisini tedarik eden ve havagazını dağıtan kuruluşlar, satış bedeli ile birlikte bu verginin de tahsilinden ve ilgili belediyeye yatırılmasından sorumludurlar.
Organize sanayi bölgelerinde tüketilen elektrik için, belediye tüketim vergisini organize sanayi bölgeleri tüzel kişiliklerine adına, elektriği temin eden kuruluş öder.
Elektrik ve havagazı vergisi, aktif enerji bedeli üzerinden belirli yüzde ile hesaplanır. Matraha vergi ve fonlar dahil edilmez.
Elektrik enerjisini tedarik eden veya havagazını dağıtan kuruluşlar tahsil ettikleri vergiyi, tahsil tarihini takip eden ayın yirminci günü akşamına kadar ilgili belediyeye, elektrik ve havagazı tüketim vergisi beyannamesi ile bildirmeye ve vergiyi de aynı süre içerisinde ödemeye mecburdurlar.
ETV ya da BTV’nin hesaplanması mesken ve ticarethaneler ile Sanayi aboneleri için farklılık göstermektedir. Mesken ve ticarethaneler için Aktif Enerji Tüketim Tutarının %5’i olan ETV, Sanayi grubu için %1 olarak belirlenmiştir.
9-TRT Payı:
Türkiye Radyo Televizyon Kurumu’nun gelirlerinin büyük bir kalemini oluşturan TRT payı elektrik faturasına yansıyan bir vergidir.
Türkiye Radyo Televizyon Kurumu Gelirleri Kanunları’na ilişkin Bakanlar Kurulu kararıyla TRT giderlerinin karşılanması amacıyla NİHAİ elektrik tüketicilerinden vergi tahsis edilir.
Aktif Enerji Tüketim Tutarının %2’si olarak belirlenir. Sanayi Sicil belgesine sahip olan işletmeler 2017 yılından itibaren TRT Payı ödemekten MUAF tutulmuşlardır.
TRT payı matrahında kimi 3093 sayılı kanunda yapılan değişikliklerle, kimi fiyat tarifeleri üzerinde yapılan yönetmelik değişiklikleri yada son zamanlarda EPDK kararları ile bazı daraltılmalar söz konusu olmuştur. Kronoloji sırayla bunlar ayrı yazılarımızın konusunu oluşturacaktır.
Bununla birlikte TRT payı Matrahına ilişkin 3093 sayılı kanunun 4/c maddesinin en son hali aynen aşağıdaki gibidir.
“c) (Değişik : 9/7/2008-5784/11 md.) Nihai tüketiciye elektrik enerjisi satışı yapan lisans sahibi tüzel kişiler, iletim, dağıtım ve perakende satış hizmetlerine ilişkin bedeller hariç olmak üzere, elektrik enerjisi satış bedelinin (sanayi sicil belgesine sahip sanayi işletmelerine yapılan elektrik enerjisi satışı hariç) yüzde ikisi tutarındaki payı (Katma Değer Vergisi, diğer vergiler, fon ve paylar ile benzeri kesintiler hariç) faturalarında ayrıca gösterir ve bu kapsamdaki bedelleri Türkiye Radyo-Televizyon Kurumuna intikal ettirirler”
10–Katma Değer Vergisi (KDV)
Katma Değer Vergisi sadece elektrik tüketicilerine özel olmayıp devletin birçok hizmet ve üründe son tüketiciden tahsil ettiği bir vergi çeşididir.
KDV yukarıda yer alan diğer tüm vergi ve bedellerden farklı olarak hesaplanır. Faturada KDV harici tüm kalemlerinin toplamının %18’i KDV’yi oluşturur.
Bu da demek oluyor ki KDV hesaplanırken Aktif Enerji Tüketim Tutarı ile diğer tüm bedeller ve vergilerin toplanır ve oran hesabı hepsinin toplamı ile yapılır.
Abdullah ÇAVUŞ/E. Vergi Müfettişi
