Abdullah ÇAVUŞ – BİLGİ & DENEYİM PAYLAŞIM PORTALI “Bilgiye sahip olarak doğmuş birisi değilim. Öğrenmeye çalışıyorum ve Öğretmeyi seviyorum” Konfüçyüs
İlgili Yazılar
KOOPERATİFİN TANIMI VE FAYDALARI
ABDULLAH ÇAVUŞ-Bağımsız Denetçi
GÜLCAN ŞİMŞEK ÇAVUŞ-Bağımsız Denetçi
Kooperatifler, ekonomik ve kültürel ihtiyaçların karşılıklı yardımlaşma, dayanışma ve kefalet yoluyla giderilmesini sağlamak ve ortaklarının çıkarlarını korumak amacıyla kurulan ticari işletmelerdir.
Günümüzde kooperatifler, hem ortaklarına hem de hizmet verdiği topluma önemli faydalar sağlamaktadır.
Kooperatifler tüm dünyada kamu ve özel sektörün yanında üçüncü sektör olarak kabul edilmekte ve özel sektörle birlikte ekonomik ve sosyal kalkınmanın lokomotifleri olarak görülmektedir.
Dünya genelinde rekabet ile kamu yararı arasındaki dengenin kurulması noktasında da kooperatifler bu dengenin kalıcı olabilmesini sağlayan temel araçlardan biri olarak sayılmaktadır.
Sahip olduğu ilkeler ve değerler ile iş yapmanın en önemli örneklerinden olan kooperatifler, ortaklarının pek çok alandaki ihtiyaçlarını karşılayan yapıları ile tüm dünyada başarılı birer işletme modeli olarak kabul edilmektedir.
Kooperatifçiliğin temelinde yatan bakış, “kolektif çalışma ve birlikte iş yapma” düşüncesidir.
Kelime anlamıyla iş birliğine karşılık gelen kooperatif, hukuksal ve ekonomik yönden farklı şekillerde tanımlanabilmektedir.
I-KOOPERATİFİN TANIMI
Ülkemizde kooperatifçilikle ilgili özel ve temel kanun niteliğinde olan 24/04/1969 tarihli ve 1163 sayılı Kooperatifler Kanunu’nun 1’inci maddesinde KOOPERATİF; “Tüzel kişiliği haiz olmak üzere ortaklarının belirli ekonomik menfaatlerini ve özellikle meslek ve geçimlerine ait ihtiyaçlarını işgücü ve parasal katkılarıyla karşılıklı yardım, dayanışma ve kefalet suretiyle sağlayıp korumak amacıyla gerçek ve tüzel kişiler tarafından kurulan değişir ortaklı ve değişir sermayeli ortaklık” olarak tanımlanmıştır.
Uluslararası Kooperatifler Birliği ise KOOPERATİFİ; “Kooperatifler ortak ekonomik, sosyal ve kültürel ihtiyaç ve istekleri müşterek sahip olunan ve demokratik olarak kontrol edilen bir işletme yoluyla karşılamak üzere gönüllü olarak bir araya gelen insanların oluşturduğu özerk bir teşkilattırlar.” Diye tanımlamıştır.
TDK’ya göre KOOPERATİF “Ortaklarının gereksinimlerini uygun şartlarda elde etmelerini sağlamak amacıyla kurulan birlik” veya “Üreticilerin, aracıyı ortadan çıkararak ürünlerini daha iyi şartlarda pazarlamak için kurdukları ortaklık” olarak ifade edilmektedir
Kooperatifler tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de ekonomik ve sosyal hayatın önemli birer aktörü olarak başta ortakları olmak üzere halkın tüm kesimlerine hizmet sunmaktadırlar. Faaliyet alanları ile yapısal nitelikleri göz önünde bulundurulduğunda kooperatiflerin vazgeçilmez oldukları ve önemli görevler üstlenmektedirler.
Kooperatiflerin esas amacı; yeterli derecede iktisadi güce sahip olmayan gerçek kişilerin meslek ve geçimlerine ait ihtiyaçlarını karşılıklı yardım, dayanışma ve kefalet suretiyle rasyonel bir şekilde ve ekonomik olarak karşılamak ve temin etmekten ibarettir. Yoksa amaç, şirketlerde olduğu gibi ekonomik faaliyetlerden kar elde etmek ve sermayeye maksimum düzeyde kar sağlamak değildir.
Kooperatifler tüm ülkelerde mevcuttur ve Dünya genelinde 1 milyardan fazla insana hizmet ettikleri tahmin edilmektedir. Birçok farklı biçimde ve tüm sektörlerde faaliyet göstermektedirler.
Toplumsal ve ekonomik hayatta meydana gelen gelişmeler, maddi olarak güçsüz olan kişilerin ekonomik ve sosyal güçlerini bir araya getirip ortak bir amacın gerçekleştirilmesine yönelik birlikte çalışma yapmaları ihtiyacını ortaya çıkarmıştır ki bu ihtiyaç kooperatifin oluşmasındaki en önemli etkendir.
Kooperatifler; ihtiyaç duyuldukları her yerde kurulabilmeleri avantajına sahip olmaları nedeniyle yoksulluğun azaltılmasında etkin bir araçtırlar.
Ayrıca birçoğu, sosyal ve ekonomik destek sistemlerine, eğitim, sağlık, sigorta, kredi ve diğer gerekli hizmetlere erişim sağlamada önemli katkılarda bulunmaktadır.
Kooperatifler neredeyse bütün sektörlerde faaliyet göstermektedirler.
Kooperatifler diğer kuruluşlardan farklı olarak kar amacı gütmez sadece ortaklarının ekonomik menfaatlerini ve ihtiyaçlarını karşılamak amacı ile ortaklarının ekonomilerini iyileştirmeyi hedeflemektedirler. Kooperatiflerin esas amacı; yeterli düzeyde maddi güce sahip olmayan gerçek kişilerin meslek ve geçimlerine ait ihtiyaçlarını karşılıklı yardım, dayanışma ile ekonomik olarak karşılamaktır.
Bu anlamda kooperatifler katılımcıdırlar, yerel ekonomileri güçlendirmektedirler, insanlara sorumluluk kazandırırlar, yaşam şartlarını iyileştirirler ve sürdürülebilir bir iş modeli olarak karşımıza çıkmaktadırlar.
Kooperatifler sürdürülebilirliği sağlamak için kendi gelişmesini garanti edecek yeterli düzeyde geliri elde etmeli ve harcamalarını karşılamak zorundadır.
Yaratılan gelir fazlası, büyümeyi ve gelişmeyi finanse etmek üzere rezervlerde güvence altına alınır daha sonra kalanı, kooperatif ile yaptıkları işlemler oranında üyelere geri verilmektedir.
Kooperatifler; bireylerin, özellikle yoksul insanların, tek başlarına elde etmeleri zor olan ürünler ve hizmetler için katma değer yaratırlar.
Bu durum, ortaklara ait kaynakların birlikte verimli şekilde kullanılmasıyla mümkün olmaktadır.
Kooperatifler ayrıca küresel ekonomik fabrikada önemli bir dişlidir. Ticaret hacimleri, gelişen ve gelişmekte olan ülkelerin gayrisafi yurtiçi milli hasıla rakamlarının % 3-10’u oluşturmaktadır.
Dünyanın en büyük 300 kooperatifine ait bilgilerin derlenmesiyle oluşturulan ICA Kürsel-300 projesine göre 2008 yılında kooperatiflerin toplam ciroları 1,6 trilyon Dolar’a ulaşmaktadır. Sadece bu 300 kooperatifin ciro toplamı, dünyanın 9. büyük ekonomisinin gayrisafi yurtiçi milli hasıla rakamıyla başa baştır. (https://ticaret.gov.tr/kooperatifcilik/kooperatifler-hakkinda-bilgiler/kooperatif-nedir)
Kooperatiflerin genel olarak üyelerine ve topluma sağladığı faydalar vardır. Kooperatifler üyelerinin birikimlerini verimli bir şekilde değerlendirmelerini ve üyelerinin gereksinimlerini en uygun maliyetlerde karşılayabilmelerini sağlamaktadırlar. Koopetiflerde ortaklarla birlikte çalışmakta bu durumda iş birliğinin gelişmesine katkı yapmaktadır.
Ayrıca ortaklarının gelir düzeyini arttırarak düzenli ve çağdaş bir yaşamın oluşmasına katkı sağlarlar. Böylece toplumsal denge sağlanmış olur.
II-KOOPERATİFLERİN FAYDALARI
Kooperatifler hem kişilerin tek başlarına yapmaya güçlerinin yetmediği işleri bir araya gelerek yapmalarını sağlar hem de toplumun kalkınmasına katkıda bulunur. Kooperatif, insan ihtiyaçlarını karşılıklı yardımlaşma yoluyla giderilmesini sağlamak ve ortakların çıkarlarını korumak amacıyla oluşturulan ekonomik kuruluştur. Kooperatiflerin hem topluma hem ekonomiye birçok faydası bulunmaktadır.
Bunlar aşağıdaki gibidir;
1-Kooperatiflerde birçok ortağın küçük birikimleri bir araya gelerek kooperatifin sermayesini oluşturur ve vatandaşların tek tek yapmakta zorlanacakları işlerin gerçekleştirilmesine olanak sağlar.
2-Kooperatifler kâr odaklı değil insan merkezli işletmeler olduğu için amaçları iş birliği ile pazar gücünü arttırmaktır. Bu amaç doğrultusunda başka kooperatiflerle ağ kurarak bilgi paylaşımında bulunurlar.
3-Kooperatif ortakları aynı zamanda kooperatifin sahibidirler ve kooperatifin başarısında tüm ortakların finansal çıkarları bulunur. Bu nedenle ortaklar her türlü destek ve yardımda bulunarak kooperatifin güçlenmesini sağlarlar.
4-Demokratik yapısı nedeniyle kooperatiflerde sermayedeki paya bakılmaksızın her ortağın yönetimde eşit oy hakkı vardır. Böylece ortak sayısı azalsa da artsa da çoğunluğun kararıyla yapılan işlerde diğer işletmelere nazaran daha istikrarlı bir yapı oluşur.
5- Ana sözleşmede aksi bir hüküm olmadığı müddetçe kooperatif alacaklıları, tahsil için ortakların şahsi mal varlıklarına başvuramazlar. Böylece her ortağın sorumluluğu kooperatife yaptığı yatırımla sınırlı kalır.
6- Kooperatifler vergi avantajı sunar. Ana sözleşmelerinde yönetim kurulu başkan ve üyelerine gelir fazlası üzerinden pay verilmemesi, sermaye üzerinden kazanç dağıtılmaması hükümleri bulunan kooperatiflerde, tüketim ve taşımacılık kooperatifleri hariç, ortaklarla yapılan işlemlerden kurumlar vergisi alınmaz.
7- Kooperatifler en uygun maliyetle üretip, kaliteli ve güvenli ürünleri piyasada uygun fiyatlarla satarlar.
8- Kooperatifler ortakları için geleneksel finansal sistemden farklı mikro finansman ve krediye erişim olanağı sağlayabilirler.
9-Kooperatiflerde elde edilen gelir fazlası bölgesel kalkınma için kullanılabilir.
10-Kooperatifler istihdam olanağı sağlar. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) verilerine göre dünya çapında yaklaşık 300 milyon insana iş imkânı sağlar ve sürdürülebilir kalkınma hedeflerinin geliştirilmesine katkı sunar.
11- Kooperatifler, ortaklarını dayanışma ve iş birliği temelinde bir araya getirerek teknik ve pratik bilgilerini arttırır.
12-Kooperatifler, sosyal yapıya sahip olmaları sayesinde devlet veya özel sektör tarafından sağlanamayan hizmetleri ihtiyacı olan bölgelerde sunarak topluma katkı sağlar.
13-Kooperatifler, açık ve demokratik yapıları sayesinde cinsiyet eşitliğini teşvik eder. Birçok kadın, kooperatiflerde önemli pozisyonlarda yer alır ve kadınlar tarafından kurulan kooperatifler onlara bir gelir kaynağı sağlar.
14- Kooperatifler, başka ülkelerle ortaklıklar kurarak dünyadaki tedarik zincirlerinde daha güçlü sese sahip olabilirler. ILO tahminlerine göre dünyada kırsal tarım üretiminin %50’si kooperatifler aracılığıyla yapılabilmektedir.
15-Dünyada meydana gelen krizlerde görülmüştür ki kooperatifler diğer işletme modellerine göre en hızlı ve en hafif şekilde krizleri atlatabilen işletmelerdir.
KAYNAK
1- TİCARET BAKANLIĞI WEB SİTESİ
2- KOOPERATİFÇİLİK EĞİTİM KİTABI
3- TARIM VE ORMAN BAKANLIĞI WEB SİTESİ
4- ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK BAKANLIĞI WEB SİTESİ
