Abdullah ÇAVUŞ – BİLGİ & DENEYİM PAYLAŞIM PORTALI “Bilgiye sahip olarak doğmuş birisi değilim. Öğrenmeye çalışıyorum ve Öğretmeyi seviyorum” Konfüçyüs
İlgili Yazılar
DERNEK GENEL KURULU KARARLARININ İPTALİ DAVASI NASIL AÇILIR
(100 SORUDA DERNEKLER KANUNU SORU-62)
Abdullah ÇAVUŞ/E.Vergi Müfettişi-Abdullah ÇAVUŞ
Derneğin zorunlu organlarından olan genel kurul, derneğin en yetkili karar organıdır. Genel kurul, derneğe kayıtlı olan üyelerden oluşmaktadır.
Dernek Genel kurulu tüzükte belirtilen zamanda yönetim kurulunun çağrısı ile genel kurul toplanır ancak bu süre üç yılı geçmemelidir.
Yasal düzenleme gereği olağan genel kurulun en geç üç yılda bir yapılması zorunludur.
Genel kurul toplantıları dernek tüzüğünde aksine bir hüküm olmadıkça dernek merkezinin bulunduğu yerde yapılmaktadır.
Genel kurulun toplanabilmesi için katılma hakkı bulunan üyelerin veya delegelerin salt çoğunluğunun, tüzük değişikliği ve derneğin feshi hallerinde ise üçte ikisinin katılımına ihtiyaç vardır.
Toplantı yeter sayısı sağlanamadığı durumda toplantı ertelenir ve ikinci toplantıda salt çoğunluk aranmaz ancak bu ikinci toplantıya katılanların sayısı yönetim ve denetim kurulları üye sayısının iki katından az olamaz.
I- GENEL KURULUN GÖREVLERİ
1- MEDENİ KANUN
Medeni kanun 80.ci maddesinde Genel Kurulun Yetkileri konusunda düzenleme yapılmıştır.
Madde metni aşağıdaki gibidir.
Genel kurulun görev ve yetkileri
Madde 80- Genel kurul, üyeliğe kabul ve üyelikten çıkarma hakkında son kararı verir; dernek organlarını seçer ve derneğin diğer bir organına verilmemiş olan işleri görür.
Genel kurul, derneğin diğer organlarını denetler ve onları haklı sebeplerle her zaman görevden alabilir.
2- ÖRNEK DERNEK TÜZÜĞÜ
Sivil Toplumla İlişkiler Genel müdürlüğü web sayfasında bulunan genel müdürlük tarafından hazırlanmış olan ÖRNEK DERNEK TÜZÜĞÜ nün 9.cu maddesinde genel kurulun yetkileri 9.cu maddesinde detaylı olarak düzenlenmiştir.
Madde metni aynen aşağıdaki gibidir.
Genel Kurulun Görev ve Yetkileri
Madde 9-Aşağıda yazılı hususlar genel kurulca görüşülüp karara bağlanır.
1-Dernek organlarının seçilmesi,
2-Dernek tüzüğünün değiştirilmesi,
3-Yönetim ve denetim kurulları raporlarının görüşülmesi ve yönetim kurulunun ibrası,
4-Yönetim kurulunca hazırlanan bütçenin görüşülüp aynen veya değiştirilerek kabul edilmesi,
5-Dernek için gerekli olan taşınmaz malların satın alınması veya mevcut taşınmaz malların satılması hususunda yönetim kuruluna yetki verilmesi,
6-Yönetim kurulunca dernek çalışmaları ile ilgili olarak hazırlanacak yönetmelikleri inceleyip aynen veya değiştirilerek onaylanması,
7-Dernek yönetim ve denetim kurullarının kamu görevlisi olmayan başkan ve üyelerine verilecek ücret ile her türlü ödenek, yolluk ve tazminatlar ile dernek hizmetleri için görevlendirilecek üyelere verilecek gündelik ve yolluk miktarlarının tespit edilmesi,
8-Derneğin federasyona katılması ve ayrılmasının kararlaştırılması,
9-Derneğin uluslar arası faaliyette bulunması, yurt dışındaki dernek ve kuruluşlara üye olarak katılması veya ayrılması,
10-Derneğin vakıf kurması,
11-Derneğin fesih edilmesi,
12-Yönetim kurulunun diğer önerilerinin incelenip karara bağlanması,
13-Mevzuatta genel kurulca yapılması belirtilen diğer görevlerin yerine getirilmesi,
II- YETKİLER KONUSUNDA DEĞERLENDİRME
Genel kurul, derneğin diğer organlarını denetler ve onları haklı sebeplerle her zaman görevden alabilir.
Genel kurul, üyeliğe kabul ve üyelikten çıkarma hakkında son kararı verir. Derneğin en yetkili organı olarak derneğin diğer bir organına verilmemiş olan işleri görür ve yetkileri kullanır.
Derneğin en yetkili organı olması nedeniyle genel kurul, dernek üyeliğine kabul ve üyelikten azil hakkında son kararı vermek, dernek organlarını seçmek, denetlemek ve onları haklı nedenlere dayanarak görevden almak dışında derneğin diğer organlarına verilmemiş olan işleri görmek konusunda da yetkilidir.
Genel kurula ait birçok yetki ve görev başka bir organa devredilemez ve sadece genel kurul tarafından kullanılabilmektedir.
Örneğin derneğin bünyesinde ortaya çıkan bir uyuşmazlık söz konusu olduğunda, öncelikli olarak başvurulması gereken yer derneğin tüzüğüdür ancak dernek tüzüğünde uyuşmazlığı çözebilecek bir hüküm bulunmadığı durumda başvurulması gereken yer genel kuruldur.
Ayrıca Türk Medeni Kanunu’nda ayrıntılı olarak düzenlenmemiş olsa da aşağıdaki görev ve yetkilerin uygulamada genel kurulun görev ve yetkileri arasında olduğu kabul edilmiştir.
-Derneklerin taşınmaz mal edinmeleri konusunda karar verme hakkı genel kurula aittir.
-Derneğin bir federasyona katılması ya da dahil olduğu bir federasyondan ayrılması genel kurulun onayına bağlıdır.
-Derneğin uluslararası faaliyette bulunması, yurt dışındaki dernek ya da kuruluşlara üye olması ya da bunların üyeliğinden ayrılması konusunda karar mercii genel kuruldur
III-GENEL KURUL KARARLARININ İPTALİ DAVALARI
Genel kurul her dernek üyesinin hür iradesini kullandığı bir organdır. Derneklerde genel kurul iptaline ilişkin düzenlemelere TMK’da yer verilmiştir.
Derneklerin genel kurulunda hukuka aykırı karar alındığını düşünen her dernek üyesi dernek genel kurul kararının iptali için dava açabilir.
Dernek genel kurul kararları, dernek üyesi kişilerin davacı sıfatıyla asliye hukuk mahkemesine müracaatı ile iptal davasına konu yapılabilmektedir. Bu dava genelde çağrı, toplantı, karar çoğunluklarına uyulmaması nedeniyle açılmaktadır.
Hangi durumda dava açılabileceği Türk Medeni Kanunu 83.cü madde ile düzenlenmiştir.
Madde metni aynen aşağıdaki gibidir.
Kararın iptali
Madde 83-
Toplantıda hazır bulunan ve kanuna veya tüzüğe aykırı olarak alınan genel kurul kararlarına katılmayan her üye, karar tarihinden başlayarak bir ay içinde; toplantıda hazır bulunmayan her üye kararı öğrenmesinden başlayarak bir ay içinde ve her hâlde karar tarihinden başlayarak üç ay içinde mahkemeye başvurmak suretiyle kararın iptalini isteyebilir.
Diğer organların kararlarına karşı, dernek içi denetim yolları tüketilmedikçe iptal davası açılamaz.
Genel kurul kararlarının yok veya mutlak butlanla hükümsüz sayıldığı durumlar saklıdır.
1- Davayı Kimler Açabilir ?
Derneklerde genel kurul kararının iptalini dernek üyeleri isteyebilir. Bunun için toplantıda karara karşı muhalefet şerhi şartı koyma şartı bulunmamaktadır
2-Dava Açma Süresi Nedir ?
TOPLANTIDA HAZIR BULUNAN ve kanuna veya tüzüğe aykırı olarak alınan genel kurul kararlarına ONAY VERMEYEN her üye, karar tarihinden başlayarak 1 AY içinde dava açabilir.
TOPLANTIDA HAZIR BULUNMAYAN HER ÜYE kararı öğrenmesinden başlayarak 1 AY içinde ve her hâlde karar tarihinden başlayarak 3 ay içinde bu davayı açmalıdır. Öngörülen bu süreler hak düşürücü sürelerdir.
3-Görevli ve Yetkili Mahkeme
Yetkili mahkeme dernek merkezinin bulunduğu yer mahkemesidir.
Görevli Mahkeme ise Asliye Hukuk Mahkemeleridir.
4- Yargılama Usulü
Dernek genel kurul kararlarının iptali davaları basit yargılama usulüne bağlıdır.
Bu tür davalar her türlü delillerle ispatlanabilir.
5-TMK 83.cü Maddeye İlişkin Değerlendirme
TMK madde 83’ün bu düzenlemeleri, dernek üyelerine geniş bir hak arama imkanı tanırken, aynı zamanda derneklerin işleyişini hukuki bir zemine oturtur. Üyelerin, genel kurul kararlarının iptali için mahkemeye başvurma hakkına sahip olması, demokratik bir denetim mekanizması işlevi görür. Bu mekanizma, hem bireysel hakların korunmasını sağlar hem de derneklerin karar alma süreçlerini daha şeffaf ve adil bir hale getirir.
Bu bağlamda, madde 83’ün uygulanmasında bazı hususlara dikkat edilmesi gerekir. Öncelikle, iptal davası açacak üyelerin, dava açma sürelerini dikkatle takip etmesi önemlidir. Belirlenen sürelerin kaçırılması durumunda, hukuki yollara başvurma imkanı kaybolabilir. Ayrıca, iptal davası açmadan önce dernek içi denetim yollarının tüketilmesi gerektiği unutulmamalıdır. Bu yükümlülük, üyelerin dernek içindeki itiraz mekanizmalarını kullanarak sorunları çözme çabalarını teşvik eder.
Madde 83, uygulamada bazı sorunlara da yol açabilir. Örneğin, kararların hukuka aykırılığının tespiti ve bunun yargıya taşınması sürecinde, üyeler arasında çatışmalar yaşanabilir. Bu tür durumlarda, dernek yönetimlerinin üyelerle iletişimi güçlendirmesi ve karar alma süreçlerini daha katılımcı hale getirmesi, sorunların önüne geçebilir. Aynı zamanda, yargı organlarının bu tür davalarda hızlı ve etkin karar vermesi, uyuşmazlıkların çözümünü kolaylaştırır.
Sonuç olarak, Türk Medeni Kanunu’nun 83. maddesi, dernek üyelerinin haklarını koruyan ve genel kurul kararlarının hukuka uygunluğunu sağlayan önemli bir düzenlemedir. Bu madde, üyelerin dernek içindeki demokratik katılımını güçlendirirken, derneklerin de hukuki bir çerçevede faaliyet göstermesini temin eder. Ancak bu düzenlemenin etkin bir şekilde uygulanabilmesi için, hem üyelerin hem de dernek yönetimlerinin hak ve sorumluluklarını iyi anlaması ve hukuk çerçevesinde hareket etmesi gereklidir.
IV- GENEL KURUL KARARLARINDAKİ SAKATLIKLAR
1-Usule İlişkin Sakatlıklar
a-Toplantıya Çağrıdaki Usulsüzlükler:
Yönetim kurulunun genel kurulu toplantıya çağırırken kanun veya tüzükte öngörülen usullere uymaması önemli bir iptal sebebidir. Üyelere çağrının hiç yapılmaması, kanunda veya tüzükte belirtilen sürelere uyulmaması (örneğin toplantıdan en az 15 gün önce bildirim yapılmaması) veya çağrı ilanının içeriğindeki eksiklikler bu kapsama girer.
Yargıtay, çağrıdaki usulsüzlüğün tek başına kararı yok hükmünde kılmadığını, ancak hak düşürücü süre içinde dava açılması gereken bir iptal sebebi teşkil ettiğini belirtmektedir.
b-Gündeme Bağlılık İlkesinin İhlali:
Genel kurulda, üyelere önceden bildirilen gündemde yer almayan bir konuda karar alınması, gündeme bağlılık ilkesinin ihlalidir ve kararın iptaline yol açar. Ancak bu kuralın istisnaları vardır. Toplantıda hazır bulunan üyelerin en az onda birinin talebiyle, gündemde olmayan bir konunun gündeme alınması zorunludur.
Ayrıca, yönetim kurulu üyelerinin görevden alınması gibi konuların, mali tabloların görüşülmesi maddesiyle ilgili sayıldığı ve gündemde ayrıca belirtilmesine gerek olmayabileceği kabul edilmektedir.
c-Toplantı ve Karar Yeter Sayılarının İhlali:
Gerek toplantının başlayabilmesi için aranan asgari üye sayısı (toplantı yeter sayısı), gerekse bir kararın kabulü için gereken oy oranı (karar yeter sayısı) kanun ve tüzük hükümlerine uygun olmalıdır
TMK, genel kararlar için toplantıya katılanların salt çoğunluğunu, tüzük değişikliği ve derneğin feshi gibi önemli kararlar için ise üçte iki çoğunluğunu aramaktadır.
Dernek tüzüğü bu oranları ağırlaştırabilir ancak hafifletemez. Bu yeter sayılara uyulmadan alınan kararlar iptal edilebilir.
d-Oy Hakkından Yoksunluk Kurallarının Göz Ardı Edilmesi:
TMK Madde 82 uyarınca, hiçbir dernek üyesi, dernek ile kendisi, eşi, üstsoyu ve altsoyu arasındaki bir hukuki işlem veya uyuşmazlık konusunda alınması gereken kararlarda oy kullanamaz.
Oy kullanması yasak olan bir üyenin oylamaya katılması ve oyunun karar sonucunda etkili olması halinde, alınan karar iptal edilebilir.
2. Esasa İlişkin Sakatlıklar
a-Kanunun Emredici Hükümlerine Aykırılık:
Alınan kararın, TMK, Dernekler Kanunu veya ilgili diğer mevzuatın emredici (uyulması zorunlu) hükümlerine aykırı olması durumudur.7 Örneğin, Dernekler Kanunu’nun derneklerin siyasi partilerle veya sendikalarla kurmasını yasakladığı türden bir ilişki kurulmasına yönelik bir genel kurul kararı, kanunun emredici hükmüne aykırı olduğu için iptal edilebilir.1
b-Dernek Tüzüğüne Aykırılık:
Kararın, derneğin kendi anayasası niteliğindeki tüzük hükümlerine aykırı olması, en yaygın iptal nedenlerinden biridir.
Tüzükte organların seçilme usulü, üyelik hakları, aidat miktarları gibi konularda belirlenen kurallara aykırı olarak alınan tüm kararlar iptal davasına konu olabilir.
b-Derneğin Amacıyla Çelişme ve Hakkın Kötüye Kullanılması:
Bazen bir karar, belirli bir kanun veya tüzük maddesini doğrudan ihlal etmese de, derneğin kuruluş amacıyla temelden çelişebilir veya TMK Madde 2’de düzenlenen dürüstlük kuralına aykırı olarak hakkın kötüye kullanılması niteliği taşıyabilir.
Özellikle çoğunluğun, azınlıkta kalan üyelerin haklarını orantısız bir şekilde kısıtlayan veya onlara zarar veren kararlar alması bu kapsamda değerlendirilebilir.
V- ÖRNEK MAHKEME KARARLARI
1-) YHGK, T: 28.05.2008, E: 2008/2-408, K: 2008/414:
“… Davacı vekili, davacının davalı kulübün üyesi olup derneğin 26.02.2006 tarihinde düzenlenen genel kurul toplantısına katılarak faaliyet raporunun oylanması ve yönetim kurulunun ibrası ve sair hususlarda aleyhe oy kullandığını, bu hususun genel kurul toplantı tutanağına derç edildiğini, Dernekler Yasası ve Medeni Kanunun amir hükümlerine aykırı olarak üyelik sıfatı bulunmayan kişilerin katılması ile gerçekleşen 26.02.2006 tarihli toplantıda alınan kararların butlan ile sakat olduğunu ileri sürerek alınan kararların iptalini talep ve dava etmiştir. …
4721 sayılı Türk Medeni Kanununun 83. maddesinde “Toplantıda hazır bulunan ve kanuna veya tüzüğe aykırı olarak alınan genel kurul kararlarına katılmayan her üye, karar tarihinden başlayarak bir ay içinde; toplantıda hazır bulunmayan her üye kararı öğrenmesinden başlayarak bir ay içinde ve her halde karar tarihinden başlayarak üç ay içinde mahkemeye başvurmak suretiyle kararın iptalini isteyebilir. …
Yani TMK. 83/son maddesi gözetildiğinde, üye olmayan şahısların katılımıyla genel kurul toplantısı yapılmışsa alınan kararların iptalini istemek için muhalefette bulunmaya dahi gerek yoktur…”
2-) Y. 18. HD, T: 05.02.2007, E: 2007/9, K: 2007/650:
“… Genel kurulu bulunan vakıflarda, yönetim kurulunun verdiği kararlar aleyhine doğrudan yargı yoluna başvurulamaz.
Somut olayda yönetim kurulunun vakıf üyeliğinden çıkarma kararına karşı vakıf genel kuruluna başvurmadan (vakıflarda da kıyasen uygulanan 4721 sayılı Türk Medeni Yasası’nın 83. maddesinin 2. fıkrası uyarınca) yani iç denetim yolları tüketilmeden mahkemeden kararın iptalinin istenmesi yerinde değildir. Bu nedenle mahkemece, iç denetim yollarını tüketmeyen davacının davasının reddine karar verilmesi gerekirken kabulü doğru görülmemiştir. …”
3-) Y. 2. HD, T: 16.06.2004, E: 2004/7100, K: 2004/7936:
“… Medeni Kanununun 83. maddesinin 1. fıkrasına göre toplantıda hazır bulunan ve kanun veya tüzüğe aykırı olarak alınan genel kurul kararlarına katılmayan her üye mahkemeye başvurarak kararın iptalini isteyebilir.
Davacı Şemsettin 26.05.2002 tarihli genel kurul toplantısına katılmış, alınan kararlara karşı açıkça itiraz etmemiş ve bu yönde bir müracaatı da tutanakla tesbit edilmemiştir. Bu nedenle davanın reddi gerekirken yazılı şekilde hüküm kurulması doğru görülmemiştir. …”
KAYNAK
1-Türk Medeni Kanunu
2- Dernekler Yönetmeliği
3-www.ilhanhelvacikisilerhukuku.com/turk-medeni-kanunu/turk-medeni-kanunu-madde-83
4- www.ucuncuyigit.com/derneklerde-genel-kurulun-iptali/
5-www.yunusemreozturk.av.tr/makaleler/medeni-hukuk/tmk-83-madde-dernek-genel-kurur-kararlarinin-iptali/
6-www.gecmezhukuk.com/dernek-kararlarinin-iptali-ankara/
