Abdullah ÇAVUŞ – BİLGİ & DENEYİM PAYLAŞIM PORTALI “Bilgiye sahip olarak doğmuş birisi değilim. Öğrenmeye çalışıyorum ve Öğretmeyi seviyorum” Konfüçyüs
İlgili Yazılar
YÖNETSEL YOLSUZLUKLAR
Abdullah ÇAVUŞ/E. Vergi Müfettişi
Yolsuzluk konusunda şimdiye kadar çalışma yapan kişiler yolsuzluğu, Yönetsel ve Siyasal olarak ikiye ayırmışlardır. Ancak Devlet Denetleme Kurulunun konu ile ilgili yapmış olduğu çalışmada bunlara ilaveten Ekonomik yolsuzluktan da bahsedilmektedir.
Bununla birlikte Kamu gücü ve yetkisinin egemen olduğu , Siyasal Sistem, Yönetsel Sistem ve ekonomik hayatın düzenlenmesi ve idaresi ile ilgili alanlarda yoğunlaştığını görmekteyiz.
Bu nedenle yolsuzluğu, Siyasal, Yönetsel ve Ekonomik yolsuzluklar olarak üç ana başlık altında inceleye ve sınıflandırmaya çalışmak yanlış olmayacaktır.
Esasen dışarıdan bakıldığında girift bir konu olduğu için bu alanda sınıflama yapmakta da zorluk yaşanmaktadır.
Kendisine kamuya ait bir yetki verilen kamu görevlisinin bu yetkiyi, yetkinin veriliş nedenlerinin dışında bir amaç için ve kurallara yada yasalara aykırı olarak maddi veya manevi bir çıkar karşılığı kullanması, yönetsel yolsuzluk olarak tanımlanabilir. Yönetsel yolsuzlukların baş aktörleri ise kamu bürokrasisi ve kararları uygulayıcı bürokratlardır.[i]
Yönetsel yolsuzluk, politikaların uygulanmasında yani yasaların ve hükümet programlarının kamu bürokrasisi tarafından uygulanması sırasında ortaya çıkar.[ii]
Bu nedenle yönetsel yolsuzluğun taraflarından biri her zaman için kamu yöneticileridir. Siyasal Yolsuzluklarda aktörler SİYASETÇİ iken Yönetsel Yolsuzluklarda aktörler BÜROKRATLAR olarak karşımıza çıkmaktadır.
Yönetsel işlevlere ilişkin kamu yetkisinin kamu yönetimi sürecinde çıkar gözetilerek yasal düzenlemelere aykırı biçimde kullanılması yönetsel yolsuzluk olarak tanımlanabilir.
Az gelişmiş ülkelerde yönetsel yolsuzlukların daha fazladır. Bunun nedeni olarak çıkar gruplarının ya da sivil toplum kuruluşu şeklinde ortaya çıkan örgütlenmelerin ülkemizde çok etkili bir konuma ulaşmamış yani yasamayı etkileyebilecek bir güçte olmaması; bunun yerine kamu yönetimi sürecine etkide bulunabilecek olan aile, akraba, etnik, dinsel ya da yerel bağlılıkların daha çok oluşmuş olmasıdır.
Herhangi bir toplumda, herhangi bir zaman bölümünde yönetsel yolsuzlukların tüm olarak yok edilmesi olanaksızdır. Ancak alınacak tedbirlerle boyutları toplumun en zarar göreceği ölçülerde tutulmalıdır.
Merkezi yönetim, işlemlerin çoğunu zamanla kendi bünyesinde topladığından aşırı derecede genişlemiştir. Bu nedenle etkinliği azalmıştır. Bakanlıklar, genel müdürlükler ve öteki birimlerin sayıları kabarık işlevleri belirsiz, olup düzenli bir iş bölümünden de yoksun oldukları görülmektedir. İşte böyle bir ortamda bürokratın yaptığı işi benimseyerek ve daha iyi yapması için gerekli motivasyon gerçekleşmemekte ve bürokrat yolsuzluğa sürüklenmektedir.
Yolsuzluk yapanların temel amacı, bir çıkar elde etmektir. Bu çıkar maddi olabileceği gibi, maddi olmayan bir şekilde karşılıklı kollama veya kayırma vb. şekillerde ortaya çıkabilir.
Yönetsel yolsuzlukları “maddi çıkar karşılığı yolsuzluk” ve “maddi olmayan çıkar karşılığı yolsuzluk” olarak ikiye ayırmak mümkündür.
a- Maddi Çıkar Karşılığı Yolsuzluk :
Kamu görev ve yetkilerinin maddi kazanç gözetilerek yasal düzenlemelere aykırı biçimde kullanılması maddi çıkar karşılığı yolsuzluk olarak tanımlanabilir. Yolsuzluğun bu şekilde karşımıza çok çeşitli şekillerde çıkabilir. Maddi çıkar karşılığı yolsuzluk Türk Ceza Kanununda devlet aleyhine işlenen cürümler başlığı altında yer alan;
- Rüşvet
- İrtikap
- Zimmet
- Zimmete sebebiyet vermek
- Devlet alım satımlarında menfaat sağlama
- Devlet alım satımında ticaret
- Çıkar karşılığı ihaleden ve eksiltmeden çekilmek
- Mal artırma ve eksiltmelerine hile karıştırmak
- Yetkili olmadığı halde yetkiliymiş gibi davranarak menfaat temin etmek
Olarak bahsedilebilecek bazı yolsuzluk türleri, maddi çıkar içerikli, yolsuzluklar olarak karşımıza çıkmaktadır.
b-Maddi İçerikli Olmayan Yolsuzluk:
Bazı kitaplarda dayanışma içerikli yolsuzluk olarak da tanımlanan bu yolsuzluk türünde, kamu görevlisini etkilemek üzere para yada mal gibi ekonomik bir güç yerine maddesel olmayan bir gücün, örneğin akrabalık yada siyasal yakınlıktan kaynaklanan bağların etkileme aracı olarak kullanılmasıdır. Kısaca;
- Bürokratik Kayırmacılık,
- İltimas
- Nüfus Kullanma
- Kariyer vaadi
Olarak karşımıza çıkmaktadır.
Gerek maddi çıkar karşılığı yolsuzluk gerekse maddi içerikli olmayan dayanışma içerikli yolsuzluk kapsamında sayılabilecek olan rüşvet, ihtilas, zimmeti, irtikap, devlet alım satımlarında menfaat sağlama sahte evrak tanzimi memuriyeti suiistimal, görevi ihmal, görevi kötüye kullanmak, memuriyet görevini kullanarak ticaret yapmak gibi yönetsel içerikli yolsuzluk türleri Türk Ceza Kanununda ve aşağıda bahsedilecek diğer kanunlarda suç olarak yer almakta olup, izleyen bölümlerde açıklamaları yapılmaktadır.
[i] Yolsuzlukla Mücadeleye İlişkin Yardımcı Olmak Maksadıyla alınması gereken tedbirlere ilişkin İnceleme Raporu DDK Yayını 1996 S.20
[ii] Ümit BERKMAN, az gelişmiş ülkelerde kamu yönetiminde yolsuzluk ve rüşvet. S.9/15 1983
