Abdullah ÇAVUŞ – BİLGİ & DENEYİM PAYLAŞIM PORTALI “Bilgiye sahip olarak doğmuş birisi değilim. Öğrenmeye çalışıyorum ve Öğretmeyi seviyorum” Konfüçyüs
İlgili Yazılar
DERNEK NEDİR? NASIL KURULUR
ABDULLAH ÇAVUŞ/ESKİ VERGİ MÜFETTİŞİ
Dernek; tüzel ya da gerçek en az yedi kişinin kazanç paylaşma amacı haricinde, belirli ve ortak bir maksadı hayata geçirmek doğrultusunda, bilgi ve çalışmalarını sürekli olarak birleştirmek amacıyla oluşturmuş oldukları, tüzel kişiliğe sahip kişi topluluğu olmaktadır.
5253 Sayılı Dernekler Kanunun 2/a maddesinde Dernek;
“Kazanç paylaşma dışında, kanunlarla yasaklanmamış belirli ve ortak bir amacı gerçekleştirmek üzere, en az yedi gerçek veya tüzel kişinin, bilgi ve çalışmalarını sürekli olarak birleştirmek suretiyle oluşturdukları tüzel kişiliğe sahip kişi toplulukları”
Olarak tanımlanmaktadır.
Derneklerin ahlaka ve kanuna aykırı bir amaç doğrultusunda kurulması ise kanunen yasaklanmıştır.
Bu kapsamda sayısal olarak en az yedi kişinin bir araya gelmesinin gerekli olduğu derneklerde, şahısların fiil ehliyetine sahip olmalarının gerekliliği söz konusudur.
Fiil ehliyetine sahip gerçek veya tüzel kişiler, önceden izin almaksızın dernek kurma hakkına sahiptir.
Ancak, Türk Silâhlı Kuvvetleri ve kolluk kuvvetleri mensupları ile kamu kurum ve kuruluşlarının memur statüsündeki görevlileri hakkında özel kanunlarında getirilen kısıtlamalar saklıdır.
12 yaşını bitirmiş kişiler ailelerinin izniyle çocuk derneklerine üye olabilirler. Ancak yönetici olamazlar
15 yaşını bitirmiş olan kişiler ise ailelerinin izni ile kurucu oldukları derneklere yöneticide olabilirler. Çocuk derneklerine on sekiz yaşından büyükler kurucu veya üye olamazlar
Çocuk derneklerine tüzel kişiler kurucu veya üye olamazlar.
Ayrıca, çocuk derneklerinde kuruluş bildirimine, kurucu çocukların yasal temsilcilerinin izni eklenir.
Dernekler, kuruluş bildirimi ve eklerini mülki idare amirliğine vermek suretiyle tüzel kişilik kazanırlar.
Dernekler, kuruluş bildirimini, dernek tüzüğünü ve gerekli olan belgelerin yerleşim yerinin bulunmasının söz konusu olduğu yerin en büyük mülki amirine vermiş oldukları anda tüzel kişilik kazanmaktadırlar.
1- Anayasamızda Dernek Kurma İle İlgili Hükümler
Dernek Kuruluşu ile ilgili Anayasamızın 33. Maddesinde aşağıdaki hükümler bulunmaktadır.
Dernek kurma hürriyeti Madde 33 – (Değişik: 3/10/2001-4709/12 md.) Herkes, önceden izin almaksızın dernek kurma ve bunlara üye olma ya da üyelikten çıkma hürriyetine sahiptir.
Hiç kimse bir derneğe üye olmaya ve dernekte üye kalmaya zorlanamaz.
Dernek kurma hürriyeti ancak, millî güvenlik, kamu düzeni, suç işlenmesinin önlenmesi, genel sağlık ve genel ahlâk ile başkalarının hürriyetlerinin korunması sebepleriyle ve kanunla sınırlanabilir.
Dernek kurma hürriyetinin kullanılmasında uygulanacak şekil, şart ve usuller kanunda gösterilir.
Dernekler, kanunun öngördüğü hallerde hâkim kararıyla kapatılabilir veya faaliyetten alıkonulabilir. Ancak, millî güvenliğin, kamu düzeninin, suç işlenmesini veya suçun devamını önlemenin yahut yakalamanın gerektirdiği hallerde gecikmede sakınca varsa, kanunla bir merci, derneği faaliyetten men ile yetkilendirilebilir. Bu merciin kararı, yirmidört saat içinde görevli hâkimin onayına sunulur. Hâkim, kararını kırksekiz saat içinde açıklar; aksi halde, bu idarî karar kendiliğinden yürürlükten kalkar.
Birinci fıkra hükmü, Silahlı Kuvvetler ve kolluk kuvvetleri mensuplarına ve görevlerinin gerektirdiği ölçüde Devlet memurlarına kanunla sınırlamalar getirilmesine engel değildir.
Bu madde hükümleri vakıflarla ilgili olarak da uygulanır
2-İnsan Hakları ve Temel Özgürlüklerin Korunmasına İlişkin Sözleşme’deki Derneklerle İlgili Hükümler
Dernek Kuruluşu ile ilgili İnsan Hakları ve Temel Özgürlüklerin Korunmasına İlişkin Sözleşme’deki Derneklerle İlgili Hükümler aşağıdaki hükümler bulunmaktadır.
Madde 11- Toplantı ve Dernek Kurma Özgürlüğü
- Herkes barışçıl olarak toplanma ve dernek kurma hakkına sahiptir. Bu hak, çıkarlarını korumak amacıyla başkalarıyla birlikte sendikalar kurma ve sendikalara üye olma hakkını da içerir.
- Bu hakların kullanılması, yasayla öngörülen ve demokratik bir toplum içinde ulusal güvenliğin, kamu güvenliğinin korunması, kamu düzeninin sağlanması ve suç işlenmesinin önlenmesi, sağlığın veya ahlakın veya başkalarının hak ve özgürlüklerinin korunması için gerekli olanlar dışındaki sınırlamalara tabi tutulamaz. Bu madde, silahlı kuvvetler, kolluk kuvvetleri veya devlet idaresi mensuplarınca yukarda anılan haklarını kullanılmasına meşru sınırlamalar getirilmesine engel değildir
3- Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi (İlgili Hüküm)
Madde 20-
- Her şahıs muslihane toplanma ve dernek kurma ve derneğe katılma serbestisine maliktir.
- Hiç kimse bir derneğe mensup olmaya zorlanamaz
4- Dernekler Kanunundaki Dernek Kurma İle İlgili Hüküm
Dernekler kanununda dernek kuruluşuna ilişkin ilgili madde aynen aşağıdaki gibidir
Dernek kurma hakkı Madde 3- Fiil ehliyetine sahip gerçek veya tüzel kişiler, önceden izin almaksızın dernek kurma hakkına sahiptir.
Ancak, Türk Silâhlı Kuvvetleri ve kolluk kuvvetleri mensupları ile kamu kurum ve kuruluşlarının memur statüsündeki görevlileri hakkında özel kanunlarında getirilen kısıtlamalar saklıdır. (Ek fıkra:27/12/2020-7262/12 md.) 26/9/2004 tarihli ve 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 53’üncü maddesinde belirtilen süreler geçmiş veya affa uğramış olsa bile; 7/2/2013 tarihli ve 6415 sayılı Terörizmin Finansmanının Önlenmesi Hakkında Kanun kapsamında yer alan suçlar ile Türk Ceza Kanunu’nda yer alan uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti veya suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini aklama suçlarından mahkûm olanlar derneklerin genel kurul dışındaki organlarında görev alamazlar. Dernek organlarına seçildikten sonra yukarıdaki suçlardan mahkûm olanların görevi sona erer. Yasaklanmış hakların geri verilmesi kararı verildiği takdirde bu fıkra hükümleri uygulanmaz.
Onbeş yaşını bitiren ayırt etme gücüne sahip küçükler; toplumsal, ruhsal, ahlakî, bedensel ve zihinsel yetenekleri ile spor, eğitim ve öğretim haklarını, sosyal ve kültürel varlıklarını, aile yapısını ve özel yaşantılarını korumak ve geliştirmek amacıyla yasal temsilcilerinin yazılı izni ile çocuk dernekleri kurabilir veya kurulmuş çocuk derneklerine üye olabilirler. Oniki yaşını bitiren küçükler yasal temsilcilerinin izni ile çocuk derneklerine üye olabilirler ancak yönetim ve denetim kurullarında görev alamazlar.
Çocuk derneklerine onsekiz yaşından büyükler kurucu veya üye olamazlar.
5- Dernek Tüzüğünde Bulunması Gerekli Zorunlu Hususlar
Dernek kurulması için ilgili dernekle alakalı olarak için tüzük oluşturma zorunluluğu söz konusudur.
Kurulacak olan derneğin iç tüzükte açıkça adı, üyelik koşulları, geçici yönetim kurulu, maksadı, gelir kaynakları, organları, örgütleri ve genel kurulun toplanma biçimi ve zamanı gibi Dernekler Kanunu madde 4’te belirtilmekte olan diğer tüm unsurların gösterilmesinin gerekliliği söz konusudur.
Tüm bunların yanı sıra tüzüğün kanuna ve ahlaka aykırı bir şekilde olmaması ve oluşturulurken ayrıntılı ele alınması oldukça büyük bir önem taşır.
Tüzükte yer almayan bir konu söz konusu olduğunda ise kanun hükümleri uygulanmaktadır.
Dernek kurulurken ayrıca belli başlı belgelerin gerekliliği söz konusudur.
Bu belgelerin isen eksiksiz bir şekilde düzenlenmiş olması büyük önem taşımaktadır
- Dernekler Mevzuatı gereğince derneğin tüzüğünde aşağıda gösterilen hususların belirtilmesi zorunludur:
- Derneğin adı ve merkezi. (Derneğinizin adı, daha önce kurulmuş olan bir derneğin adından farklı olmak zorundadır.)
- Derneğin amacı ve bu amacı gerçekleştirmek için dernekçe sürdürülecek çalışma konuları ve çalışma biçimleri ile faaliyet alanı.
- Derneğe üye olma ve üyelikten çıkmanın şart ve şekilleri.
- Genel kurulun toplanma şekli ve zamanı.
- Genel kurulun görevleri, yetkileri, oy kullanma ve karar alma usul ve şekilleri.
- Yönetim ve denetim kurullarının görev ve yetkileri, ne suretle seçileceği, asıl ve yedek üye sayısı.
Yukarda da ifade edildiği üzere; Dernekler, kuruluş bildirimi ve eklerini mülki idare amirliğine vermek suretiyle tüzel kişilik kazanırlar.
Mülki idare amirliği tarafından dernek kuruluş bildirimi, gün ve saat belirtilmek suretiyle dernekler birimine havale edilir ve başvuru sahibine kuruluş bildirimi ve eklerinin alındığına dair (Dernekler Yönetmeliği Ek-1 de örneği bulunan) Alındı Belgesi verilir.
6-Dernek kuruluşunda istenilen belgeler aşağıdaki gibidir.
a-Gerçek veya tüzel en az yedi kurucu tarafından doldurulmuş ve imzalanmış Kuruluş Bildirimi Formu(Dernekler Yönetmeliği Ek-2’de örneği bulunan),
b- Dernek kurucuları tarafından her sayfası imzalanmış Dernek Tüzüğü,
c- Dernek kurucuları arasında tüzel kişiliklerin bulunması halinde; bu tüzel kişilerin unvanı, yerleşim yeri ve kuruluş belgesi ile tüzel kişiliklerin organları tarafından yetkilendirilen gerçek kişi de belirtilmek kaydıyla bu konuda alınmış kararın örneği,
d- Kurucular arasında yabancı dernek veya dernek ve vakıf dışında kar amacı gütmeyen kuruluşlar bulunması halinde, bu tüzel kişilerin derneklere kurucu olabilmesine dair İçişleri Bakanlığınca izin verildiğini belirten dernek kurucuları tarafından imzalanmış yazılı beyan,
e- Kurucular arasında yabancı uyruklular varsa, bunların Türkiye’de yerleşme hakkına sahip olduklarını gösterir belgelerin örnekleri,
f- Dernek merkezinin (ikametgah) tapu kütüğünde mesken olarak gösterilen yerlerde bulunacak olması halinde kat malikleri kurulunun oybirliği ile alacağı karar örneği (muvafakatname)
Bu evrakların teslimi sonrasında, dernekler müdürlüğü tarafından teslim edilen evraklar 60 günlük süre içerisinde incelenir.
Herhangi bir eksiklik olması durumunda, eksikliğin 30 gün içerisinde düzeltilmesi için derneğe tebligatla bildirimde bulunulur. Bu eksiklik genellikle tüzükte yer alan aykırılıklardan kaynaklanır.
30 gün içerisinde mevcut eksiklik giderilirse, dernek kuruluşu tamamlanmış olur.
Ancak eksiklik giderilmediği taktirde, Dernekler Büro Şefliği, derneğin feshi için Asliye Hukuk Mahkemesinde dava açılması adına Cumhuriyet Başsavcılığına başvuruda bulunur.
